53
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Năm vận-khí lưu hành, cái kỷ của chủ tuế, có thường số không ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Tôi xin tho thứ tự, nói dưới ñây.
(1)
Những năm GIÁP-TÝ, GIÁP-NGỌ ; ở trên Thiếu-âm quân hoả tư thiên, ở giữa THÁI-CUNG Thổ vận ; ở dưới
Dương-minh táo kim tại toàn. Nhiệt hoá hai
(2)
; võ hoá năm
(3)
; táo hoá bốn
(4)
. ðó là những ngày chính hoá
(5)
.—
Về hoá : ở trên thời Hàm, hàn
(6)
; ở giữa thời Khổ, nhiệt
(7)
; ở dưới thời Toan, nhiệt
(8)
. ðó là những thích nghi về
ñược là thực.
(9)
(1). Chương này với chương trên, ñại nghĩa hơi giống nhau. Chương trên lấy Thái-dương bắt ñầu, ñể chia thứ tự 6 khí của
Tam âm, Tam dương. Lấy “giác vận làm sơ” rồi chia GIÁC, CHUỶ, CUNG, THƯƠNG, VŨ là 5 âm, nên Thiên tuế có chỗ không
ñều nhau. Nên ở ñây, lấy Thiên-can bắt ñầu từ GIÁP, ðịa-chi bắt ñầu từ TÝ. Từ GIÁP-TÝ ñến QUÝ-TỴ 30 năm làm một KỶ. lại
từ GIÁP-NGỌ ñến QUÝ-HỢI 60 năm làm một CHU. Như thế thời tuế vận mới thuận.
(2). Thiên theo số “NHẤT” sinh ra Thuỷ ; ðịa theo số “LỤC” ñể hợp thành. ðịa theo số “NHỊ” sinh ra Hoả ; Thiên theo số
“THẤT” ñể hợp thành. Thiên theo số “TAM” ñể sinh ra Mộc, ñịa theo số “BÁT” ñể hợp thành. ðịa theo số số “TỨ” ñể sinh ra
Kim, thiên theo số “CỮU” ñể hợp thành. Thiên theo số “NGŨ” ñể sinh ra Thổ, ñịa theo số “THẬP” ñê hợp thành. Thiên-can bắt
ñầu từ GIÁP, ñịa chi bắt ñầu từ TÝ. Cho nên về “số” bắt ñầu từ cái “sinh” ra.
(3). Hoá-vận ở vào giữa. Thái quá thờ theo về số “THÀNH”. Bất cập thời theo về số “SINH”. Võ do Thổ hoá ; Thổ thường là
“sinh”, nên về số là “5”.
(4). Thuộc về những năm KỶ-MÃO, KỶ-DẬU. “Kỷ” chủ bất cập, nên số chủ về “SINH”.
(5). Không có sự tà-hoá của thắng-phục, nên gọi là chính-hoá. “Ngày”, vì mỗi vận tóm chủ một ngày, mà 5 vận lại lấy
GIÁC-VẬN làm “sơ”. Vũ, võ là cuối, ñều chủ 72 ngày có lẻ.
(6). ðây nói về những thực vị, dược phẩm do tư thiên nên dùng. Bởi về năm thái quá Thổ thắng Thuỷ, cho nên dùng vị
Hàm, hàn ñể giúp Thuỷ.
(7). ðây nói về những thực vị, dược phẩm trong thời kỳ Thổ vận nên dùng.
(8). ðây nói về những thực vị, dược phẩm trong thời tại toàn nên dùng.
(9). “Trên” chỉ về tư thiên, “dưới” chỉ về tại toàn, “giữa” chỉ về hoá vận. Vì quân hoả tư thiên, cho nên phải dùng Hàm, hàn
ñể chế hoá ; Thái-âm thấp thổ vận hoá ở giữa ; cho nên, nên dùng Khổ ñể táo Thấp, dùng Nhiệt ñể Ôn ấm. Dương-minh thanh
lương tại toàn, cho nên dùng vị Toan ñể giúp sự thâu, dụng vị Nhiệt ñể ôn bịnh lương…. ðó là sự thích nghi của thức ăn và
thức uống. dưới ñây cũng theo một nghĩa như vậy.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Những năm ẤT-SỮU, ẤT-VỴ -- Ở trên Thái-âm thấp thổ tư thiên, ở giữa THIẾU-THƯƠNG, kim vận ; ở dưới
Thái-dương hàn thuỷ tại toàn. Nhiệt hoá, hàn hoá, thắng phục ñồng (nhiệt thắng, hàn phục). ðó là tà khí hoá,
nhật
(1)
, thấp hoá năm
(2)
, thanh hoá bốn
(3)
, hàn hoá bốn
(4)
. ðó chính là chính hoá
(5)
. Về hoá, ở trên thời khổ,
nhiệt
(6)
, ở giữa thời toan, hoà
(7)
, ở dưới thời cam, nhiệt
(8)
. ðó tức là thíh nghi của dược phẩm và thực vị.
(9)
(1). Về vận bất cập, có thắng, phục. Kim vận bất cập thời hoả nhiệt thắng ñược. Con của kim là Hàn-thuỷ lại ñể phục. Có
cái tà khí thắng và phục, cho nên gọi là “tà hoá”. Còn về “nhật” là nói cái thắng khí thắng cái 72 ngày của nó sở chủ ; mà cái
phục hí thời phục cái 72 ngày của nó sở tư.
(2). ẤT chủ bất cập, nên số theo về “sinh”. – Án : Ất vận bất cập, thời tư thiên tại toàn của những năm SỮU, VỊ cũng chủ
về bất cập ; tức là khí và vận giống nhau.
(3). Vận bất cập, nên số theo về “sinh”. Các năm bất cập khác ñều theo một nguyên tắc như vậy.
(4). Tức là những năm CANH-THÌN, CANH-TUẤT. CANH chủ về thái quá, nên số theo về “thành”.
(5). Thấp hoá “ngũ”, thanh hoá “tứ”, hàn hoá “lục” ñều chủ về chính hoá, không có tà khí thắng và phục. Khí của 5 vận lại
ñều chia chủ 72 ngày, cái khí tư thiên tại toàn ñều chủ 60 ngày có lẻ.
(6). ðây nói về những thực vị, dược phẩm do tư thiên nên dùng.
(7). ðây nói về những thực vị, dược phẩm Kim vận nên dùng.
(8). ðây nói về những thực vị, dược phẩm tại toàn nên dùng.
(9). Kim khí chủ thâu, vậy nên dùng vị toan ñể thâu lại. “Hoà” là nói về cái khí của 5 vận, dẩu ñều chủ một năm, mà trong
mỗi năm, lại có riêng 5 vận :sinh, trưởng, hoá, thâu, tàng. Lại nên dùng 5 vị ñể ñiều hoà. Cam là vị của Thổ, có thể chế ñược
hàn-thuỷ.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Những năm BÍNH-DẦN, BÍNH-THÂN… ở trên, Thiếu-dương tướng hoả tư thiên ; ở giữa THÁI-VŨ thuỷ vận ; ở
dưới Quyết-âm phong mộc tại toàn.
