9
kinh khí của CAN. Nếu vào CAN, tức là phạm cả Tạng…. Tà phạm vào tạng thời nữa sống nữa chết. Vì tà tuy phạm vào Tạng,
mà chân khí của tạng không bị thương thì sống. Nếu THÁI-XUNG mạch tuyệt là chân nguyên bị thương rồi, nên phải chết.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
PHỤC của THÁI-DƯƠNG, quyết khí dẫn lên, TÂM và VỊ sinh hàn ; hung cách không lợi ; tâm thống bĩ mãn, ñầu
thống, hay bi ; có khi bị ngả ngất ; ăn sút, yêu chùy ñau, co duỗi không tiện ; ñau ở thiếu-phúc rút xuống dịch-
hoàn, lây lên cả yêu tích ; xung lên TÂM ; nhổ ra nước trong ; hay ọe, hay ợ, quá lắm thời vào TÂM, hay quên hay
bi. Mạch ở THẦN-MÔN tuyệt, sẽ chết, không thể chữa.
(1)
(1). “Quyết khí dẫn lên vv…” ñó là cái uất nghịch dẫn lên, mà muốn phục lại cái khí từ nửa năm về trước….. “thỉnh thoảng
ngả ngất..” là quyết khí từ dưới ñi lên trung, rồi do trung mà lên thượng. – “ăn kém.” Là do Thủy phạm lên Thổ. --“yêu chùy lại
ñau co duỗi không tiện” là do Thủy “dâm” mà “lại” tự thương. – “nhổ ra nước trong” là bịnh từ VỊ mà phạm lên TÂM. ðó cũng
là báo phục cái Mộc, Hỏa, Thổ từ nửa năm về trước.
VƯƠNG-TỬ-LUẬT nói :
“ ba khí Mộc, Hỏa, Thổ mẹ con cùng hợp, ñể thắng cái khí vửa năm trở về sau, vì vậy, lại phát ñể
báo cả lại….”
KỂ-TỐN-CÔNG
nói : “
Thái-âm, Thiếu-dương có những chứng hậu do Thủy, Hỏa ñều phát. Vậy sao cái phục của Thiếu-âm
chỉ có hàn khí, mà cái phục của Thái-dương lại không có Dương-nhiệt tư ?” . ðáp : --
Thiếu-âm bản là Hỏa, Thái-dương bản là
hàn ; cái khí báo phục phát ra ở nửa năm về sau… lúc ñó thuộc về thời tiết “lương, hàn” nên chi Thiếu-âm có hàn mà Thái-
dương không có nhiệt, là theo thời mà hóa vậy.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Phương pháp ñiều trị như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Phục của Quyết-âm trị bằng vị toan và hàn, tá bằng vị cam và tân. Dùng vị toan ñể tả, dùng vị cam ñể làm
cho hoãn.
•
Phục của Thiếu-âm trị bằng vị hàm và hàn, tá bằng vị khổ và tân. Dùng vị cam ñể làm cho tả, dùng vị
toan ñể làm cho thâu, dùng vị khổ ñể làm cho phát, dùng vị hàm ñể làm cho nhuyễn.
•
Phục của Thái-âm trị bằng vị khổ và nhiệt, tá bằng vị toan và tân. Dùng vị khổ ñể làm cho tả, làm cho táo,
làm cho tiết.
•
Phục của Thiếu-dương trị bằng vị hàm và lãnh, tá bằng vị khổ và tân. Dùng vị hàm ñể làm cho nhuyễn ;
dùng vị toan ñể làm cho thâu ; dùng vị tân và khổ ñể làm cho phát. Phát không lánh xa nhiệt, không phạm ôn,
lương. --- Phục ở Thiếu-âm cũng một phương pháp ñiều trị.
•
Phục của Dương-minh trị bằng vị tân và ôn, tá bằng vị khổ và cam. Dùng vị khổ ñể làm cho tiết, làm cho
hạ ; dùng vị toan ñể bổ.
•
Phục của Thái-dương trị bằng vị hàm và nhiết, tá bằng vị cam và tân. Dùng vị khổ ñể làm cho kiên.
(1)
(1). Ở chương trên nói : “
phát biểu không phải lánh xa nhiệt, công lý không phải lánh xa hàn…”
. nhưng nếu cái Hỏa của
Thiếu-dương, Thiếu-âm uất mà không giải, thời nên không cần lánh xa nhiệt, mà phát tán bỏ nó ñi. Nhưng không nên phạm
ñến ôn lương. Bởi “tứ-chi-khí” nên lương, “tam-chi-khí” nên ôn. Bao giờ hết cái “tam-chi-khí” mới có thể dùng nhiệt. Vậy thời
khí rất phải theo cho ñúng. – Phục của Dương-minh mà dùng vị khổ ñể làm cho tiết, làm cho hạ vv… tức là nói : thấm tiết bớt
bỏ tiểu tiện và hạ bỏ ñại tiện.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Phàm trị về các khí Thắng và Phục : hàn thời làm cho nhiệt, nhiệt thời làm cho hàn ; ôn thời làm cho thanh,
thanh thời làm cho ôn ; tán thời thâu lại ; uất thời tán ñi ; táo thời làm cho nhuận ; cấp thời làm cho hoãn ; kiên
thời làm cho nhuyễn ; nhuế (mềm) thời làm cho kiên ; suy thời bổ thêm vào ; cường thời tả bớt ñi… Phải làm cho
chính-khí ñược yên, phải thanh, phải tĩnh…. Thời bịnh-khí giảm ñi, rút về bản vị ; ñó là ñại thể của phương pháp
ñiều trị.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Khí chia về trên dưới như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Từ nửa mình trở lên có 3 khí, thuộc về bộ phận của Trời, thiên-khí làm chủ. Từ nửa mình trở xuống có 3 khí
thuộc về bộ phận của ðất, ñịa-khí làm chủ. Lấy danh ñể ñặt tên cho khí ;lấy khí ñể nhận biết thuộc sứ nào, rồi sẽ
nói ñến bịnh. “Bán” (nửa) tức là chỉ về Thiên-khu.
(1)
