11
--. Phục mà lại mắc bịnh, như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Vì ở không phải vị, mà bất tương ñắc nên sinh bịnh. ðại phục cái thắng, thời chủ lại thắng lại, cho nên mới
lại phát bịnh. ðó tức là thuộc về những khí Hỏa, Táo và Nhiệt.
(2)
Hoàng-ðế hỏi :
--. ðiều trị như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Phàm khí nó thắng : VI thời theo, THẬM thời chế.
Về khí nó phục : HÒA thời bình, BẠO thời ñoạt. ðều theo thắng khí, làm cho yên sự khuất phục. Không cầu,
phải hỏi ñến số, lấy “bình” làm giới hạn. ðó là ðẠO CHÍNH.
(2)
(1). “
Phục mà lại bịnh…”
Như Hỏa-khí phục mà lấn lên Kim-vị, Kim-khí phục mà lấn lên Hỏa-vị ….. ðó ñều là không phải vị,
tức là bất tương ñắc. Vì thế nên ñại-phục các thắng. theo chủ sẽ thắng, cho nên lại mắc bịnh. Như Hỏa khí ñại phục, mà lấn tới
Dương-minh, thời cái chủ khí của 5 vị sẽ thắng. Như Kim-khí ñại phục mà lấn tới Thiếu-âm, thời cái chủ khí của 2 vị sẽ thắng,
cho nên phục khí lại mắc bịnh. ðó tức là 3 khí Hỏa, Nhiệt và Táo. Các khí khác ñều như vậy.
(2). “
VI thời tùy …”
tức là thuận-khí ñể ñiều hòa ; “
THẬM thời chế..”
tức là chế cái mình úy. – “HÒA thời bình..” là làm
cho bình cái vi-tà ; “
BẠO thời ñoạt..”
tức là tả bỏ cái cường thịnh. Chỉ theo cái thắng khí ñể trị, thời cái khí khuất phục tự yên.
Nhưng không cần phải hỏi nó thắng và phục loanh quanh như thế nào, chỉ lấy khi BÌNH làm giới hạn.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Khí thắng và phục của chủ khách như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Khí của khách, chủ chỉ có thắng mà không có phục.
(1)
Hoàng-ðế hỏi :
--. Nghịch, thuận như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :-- Chủ thắng là nghịch, Khách thắng là thuận, ñó là theo ñạo Trời.
(2)
Hoàng-ðế hỏi :
--. Sinh bịnh như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Quyết-âm tư thiên, KHÁCH thắng thời tai ù, chóng mặt, quá lắm thời khái. – CHỦ thắng hung hiếp ñau, lưỡi
cứng khó nói.
(1). ðây luận về sự thắng và phục của chủ khí, khách khí.
Án : Thiên trên nói về “sơ chi khí, nhị chi khí…” ñó là cái “khách khí gia lâm” gây nên bịnh hoạn cho con người. Sau bàn :
“Quyết-âm ñến ñâu là hòa bình vv..” ñó là nói về chủ khí có những trường hợp “ñức, hóa, biến, bịnh”. – Về chương này lại bàn
về chủ khí, khách khí, có sự thuận nghịch về “bỉ, thử tương thắng” … Xem ñó thời về 7 thiên nói về Tuế-vận có chổ tựa như
trùng phức, mà nghĩa thật khác nhau, học-giả nên nhận cho kỹ.
(2). Khách-khí là tư thiên tại toàn, tả hữu gián khí, với 6 khí ở Trời. Trời bọc ở ngoài ñất, do toàn hạ mà 6 khí toàn chuyển,
ñó là ñạo Trời. Chủ-khí là cái ñịnh vị của 5 phương và 4 mùa, ñó là ñạo ðất. Khôn thuận theo trời, vì vậy chủ thắng là nghịch,
khách thắng là thuận, là ñạo Trời.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
*. Thiếu-âm tư thiên, KHÁCH thắng thời cừu, sị, gáy và cổ cứng ñờ; kiên và bối nóng khó chịu; ñầu nhức,
thiểu khí, phát nhiệt ; tai ñiếc, mắt mờ, quá lắm thời phù thũng, huyết giật, thương dương, khái và suyễn. CHỦ
thắng thời tâm nhiệt, phiền táo, quá lắm thời hiếp thống, chi mãn.
(1)
(1). “Sơ-khí” của Thiếu-âm tư thiên là Thái-dương hàn thủy, “nhị-chi-khí” là Quyết-âm phong mộc ; “tam-chi-khí” là Thiếu-
âm quân hỏa… các chứng cừu, sị vv… là do khí của Quyết-âm thắng. Các chứng ñầu cứng ñờ vv… là do khí của Thái-dương
hàn thủy thắng. Các chứng thiểu khí, phát nhiệt vv… là do khí của quân hỏa thắng. Chủ-khí của “sơ” là Quyết-âm phong mộc ;
“nhị-chi-khí” là quân hỏa ; “tam-chi-khí” là tướng hỏa… “ chủ thắng thời tâm nhiệt” là khí của 2 hỏa quân, tướng thắng. – “quá
lắm thời hiếp thống…” là do sơ khí của Quyết-âm thắng. Bởi quân hỏa tư tuế, cho nên Hỏa thắng trước, quá lắm thời nó lây tới
Quyết-âm.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
*. Thái-âm tư thiên, KHÁCH thắng thời ñầu và mặt phù thũng, thở hút khí suyễn ; CHỦ thắng thời hung phúc
mãn, ăn rồi thời trong bụng khó chịu.
