24
CHƯƠNG 77
SỚ NGŨ QUÁ LUẬN THIÊN
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế nói rằng:
1. Phàm trước khi chẩn mạch, nên hỏi có phải là trước quý mà sau hèn ? – Nếu vậy, thời dù không trúng tà,
bịnh do phong sinh ra. Bịnh ñó gọi là THOÁT-DOANH. Nếu trước giàu mà sau nghèo… bịnh ñó gọi là THẤT TINH.
Năm khí lưu liên, bịnh ñó dồn lại. Y-công chẩn bịnh,không biết bịnh danh. ðó là một lỗi.
2. Phàm muốn chẩn bịnh, phải hỏi sự uống, ăn, cư-xử, bạo lạc hay bạo khổ, trước sướng sau khổ, những
trường hợp ñó ñều làm thương tinh-khí ; tinh-khí kiệt tuyệt khiến cho hình thể rã rời. Bạo NỘ thời thương Âm, bạo
HỶ thời thương Dương. Quyết-khí thượng hành, mạch mãn thời hình khứ… Ngu-y chẩn bịnh, không biết như vậy.
ðó là hai lỗi.
3. Phàm chẩn bịnh, phải biết so sánh những bịnh kỳ-hằng, biết ñược là giỏi. Bịnh ñó không biết, sao ñược là
biết chẩn. ðó là ba lỗi.
4. Chẩn bịnh phải chú ý vào “tam thường” (tức là tinh, khí, thần). Vậy phải hỏi trước quí sau tiện ? – Hoặc mới
thất thế, bị nguy nan ? – Nếu bị những trường hợp như vậy, thời tinh thần sẽ bị thương ; dù không phạm phải tà-
khí, cũng tất sinh ra Bì tiêu, cân khuất, khó lòng sinh tồn. Y-giả không xét ở chỗ ñó mà chữa liều, ñó là bốn lỗi.
5. Phàm chẩn bịnh, phải biết khí huyết suy vượng như thế nào. Như người dang giàu có mà bị sa sút, thời
thần-hồn bị thương. Vì ñó, chủ của TÂM là mạch, chủ của CAN là cân, như bị cắt ñứt… vậy phải tìm ở nguyên
nhân của chứng hậu, ñể ñiều trị. Nếu bỏ lỡ, ñó là năm lỗi.
Cho nên nói rằng : Thánh-nhân trị bịnh, phải biết rõ lẽ Âm-dương của Trời-ñất ; sự kinh-kỷ của 4 mùa… Rồi do
ñó mà hoặc dùng châm, cứu, biêm thạch và ñộc dược. Lại phải biết rõ bản thuỷ của bịnh, mà tham xét với “bát
chính, cửu hậu vv…” thời bịnh không còn ñâu sót ñược nữa.
(1)
(1). “Bát chính” tức là 8 khí thuộc 4 mùa.
“Cửu hậu” là 9 hậu mạch thuộc 3 bộ XÍCH - QUAN - THỐN ./.
-- o0o --
