2
(thịt chồn lại) mà môi dộp lên ; ăn nhiều vị ngọt (cam) thời xương ñau mà tóc rụng. ðó là sự bị thương của 5 Tạng
do vị gây nên
(1)
.
(1)-. ðoạn này nối ñoạn trên, nói về cái hại của sự thái quá. Năm Hành có tương sinh, lại có tương chế, không thể thiên-phế
(bỏ lệch một bên). Nếu sự chế thái quá, thời lại có hại “tương-tặc” (cùng làm hại). Vì thế nên, ăn nhiều vị mặn thời thủy-vị
thái quá. Mà làm thương ñến Tâm ; do ñó mạch sẽ ñọng mà sắc biến.--. Ăn nhiều vị ñắng thời Hỏa-vị thái quá mà làm
thương ñến Phế, do ñó bì sẽ khô mà mao rụng. --. Ăn nhiều vị cay thời Kim-vị thái quá mà làm thương ñến Can, do ñó gân
sẽ co rút, mà trảo khô khan.--. Ăn nhiều vị chua thời Mộc-vị thái quá mà làm thương ñến Tỳ, do ñó thịt sẽ dồn lại mà môi
dộp lên.--. Ăn nhiều vị ngọt thời Thổ-vị thái quá mà làm thương ñến Thận, do ñó xương sẽ ñau mà tóc rụng….
Năm vị cốt ñể nuôi 5 Tạng, Tạng này có sự “thiên-thắng” thời cái Tạng không thắng kia sẽ bị thương.. Vậy cái sự
“thừa chế” ta không nên ñể cho có lúc thái quá.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Cho nên : TÂM ưa vị khổ, Phế ưa vị tân, Tỳ ưa vị cam, Can ưa vị toan, Thận ưa vị hàm… ñó là cái “hợp” của 5
vị ñối với 5 Tạng, do ñó mới nuôi nên khí của 5 Tạng.
Năm vị vào miệng, chứa ở Trường vị rồi biến hóa ñể nuôi khí của 5 Tạng, do ñó mới hiện ra 5 sắc khác nhau, như tiết
dưới.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Phàm sắc hiện ra mặt : XANH bớt như sắc cỏ héo thời chết ; VÀNG bệch như sắc Chỉ-xác, thời chết ; ðEN kịt
như sắc bồ-hóng, thời chết ; ðỎ xẫm như sắc máu ñọng, thời chết ; TRẮNG bợt như sắc xương khô, thời chết. ðó
là 5 sắc hiện ra chứng triệu chết.
Sắc xanh như màu lông chim trả (bói cá) ; sắc ñỏ như màu mào gà ; sắc vàng như màu dưới bụng cua ; sắc
trắng như màu mở ñông ; sắc ñen như màu lông quạ…. ðều sống. ðó là 5 sắc hiện ra cái chứng triệu sống.
Những sắc là chứng triệu chết, ñều có vẻ khô khan, sạm sĩnh, tức llà không có “thần”, không có vị khí. Trái lại, những sắc
hiện ra chứng trạng sống ñều có vẻ bóng nhoáng, mỡ màng, tức là có “thần”, và còn vị khí.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Sinh ra ở Tâm, muốn ñược như lụa bọc “chu” (ñỏ thắm). Sinh ra ở Phế, muốn ñược như lụa bọc “hồng”
(ñỏ nhạt, phơn phớt). Sinh ra ở Can, muốn ñược như lụa bọc “cam” (ñỏ tía) . Sinh ra ở Tỳ, muốn ñược như lụa
bọc hạt quát-lâu (ñỏ vàng) . Sinh ra ở Thận, muốn ñược như lụa bọc “tử” (tía hắc, hơi có màu ñen). ðó là chân khí
của 5 Tạng “vinh” ra ở ngoài sắc mặt.
Tiết trên nói về khí 5 Tạng hiện ra 5 sắc bên ngoài. ðây lại nói về cái chân khí của 5 Tạng ân hiện ra ở ngoài bì phu. Lụa là
một thứ trắng. Các sắc hiện ra ở bên trong lụa, không thật bộc lộ ra bên ngoài. Bởi khí chủ về sắc trắng mà “vinh” chủ về
sắc hồng…. tựa như lụa bọc…. tức là nói :
“ cái khí của 5 Tạng bọc ở bên ngoài. Tất cả 5 Tạng lúc nào cũng phải ẩn hiện ở
ñó.”
- tức như ta thường nói :
“có máu mặt”.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Sắc, vị ứng với 5 Tạng : Trắng ứng với Phế, vị Tân ; ðỏ ứng với Tâm, vị Khổ ; Vàng ứng với Tỳ, vị Ngọt ;
Xanh ứng với Can, vị Toan ; ðen ứng với Thận, vị Hàm.
Cho nên trắng ứng với Bì, ñỏ ứng với Mạch, xanh ứng với Cân (gân), vàng ứng với Thịt, ðen ứng với
Xương.
Bao các mạch ñều dồn lên MẮT (1) ; bao các tủy ñều dồn lên ÓC (óc là bể của tủy) ; bao các gân dều dồn
vào KHỚP (khớp xương) ; bao các huyết ñều dồn vào TÂM ; bao các khí ñều dồn lên PHẾ… ñó là sự tuần hoàn
sớm tối của “4 chi, 8 khê” (2) .
(1)-. Cái tinh khí của 5 Tạng 6 Phủ và 12 kinh mạch ñều dồn lên mặt, tụ vào óc, rồi mới dẫn xuống cổ ñể phân tán ñi các nơi.
(2)-. 4 CHI : là chỗ kinh-du ra vào của 5 Tạng ;
8 KHÊ : tức là chỗ thịt bắp ở bên trong 4 chi, và là nơi thông-hội chân nguyên của 5 Tạng.
