5
CHƯƠNG 11
NGŨ TẠNG BIỆT LUẬN
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi rằng :
--. Trẩm nghe những kẻ phương-sĩ
(1)
hoặc lấy não tủy làm Tạng, hoặc lấy Trường vị làm Tạng hoặc lấy làm
Phủ… mà ñều lấy làm phải cả, không biết vì sao. Xin nói rõ cho nghe…
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Não, tủy, cốt, mạch, ñởm, nữ tử bào… 6 thứ ñó ñều do ðịa khí sinh ra. Nó ñều tàng ở âm, mà tượng với ðất.
Chỉ có tàng mà không tàng, gọi nó là “kỳ hằng chi Phủ”. ðến như Vị, ðại trường, Tiểu trường, Tam tiêu, Bàng
quang… 5 cái ñó ñều do Thiên khí sinh ra. Khí của nó tượng với trời chỉ tả mà không tàng, nó hấp thụ cái trọc khí
của 5 tạng, nên gọi là “Truyền hóa chi Phủ”. Nó không thể tích trữ ñược lâu mà phải du tả ngay
(2)
.
PHÁCH-MÔN cũng là một cơ quan sai khiến của 5 tạng, thủy cốc tới nơi ñó, không thể chứa lâu
(3)
.
(1)-. PHƯƠNG-SĨ là những kẻ tu luyện phương-thuật như học ñạo Thần-tiên v.v….
(2)-. ðất chủ về bế tàng mà khí bốc lên, trời chủ về thí-hóa mà khí giáng xuống. Con người ta tạng phủ hình hài ứng theo với
khí âm dương của trời ñất. Sáu thứ trên ñây, khác với các cơ quan truyền hóa, nên gọi là KỲ-HẰNG…
(3)-. PHÁCH-MÔN tức là GIANG-MÔN, hoặc HẬU-MÔN : nơi cửa bài tiết ñại tiện, nên thủy cốc không chứa ñược lâu.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Phàm gọi là 5 Tạng, tức là những cơ quan chứa tinh khí mà không tả, nó chỉ MÃN mà không THỰC. ðến như
Phủ là một cơ quan truyền hóa mà không tàng, cho nên chủ Thực mà không thể Mãn. Bởi vì thủy cốc vào miệng,
thời Vị thực mà Trường hư, khí thức ăn ñã dẫn xuống thời Trường thực mà Vị hư. Cho nên nói : “ Thực mà không
Mãn ; Mãn mà không Thực”.
(1)
(1)-. Tinh khí mới có thể nói là “MÃN” (ñầy tràn). Thủy cốc mới có thể nói là “THỰC” (ñầy ñặc)… Tạng chỉ chứa tinh khí, nên
chỉ mãn mà không thực. Còn như các phủ thời thủy cốc có thể ñầy ñặc ở trong, nhưng cũng không thể chứa lâu, nên mới
nói là :”
Thực mà không Mãn”.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi rằng :
--. Khí-khẩu sao lại có thể làm chủ ñược cả 5 Tạng ?
(1)
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Vị, coi cũng như cái biển ñể chứa thủy cốc, nó là nguồn gốc của 6 phủ. Năm vị ăn vào miệng chứa ở Vị ñể
nuôi khí của 5 tạng, KHÍ KHẨU cũng tức là Thái-âm. Phàm khí vị của 5 tạng, 6 phủ ñều sản xuất ra từ Vị, rồi biến
hiện lên Khí-khẩu. Cho nên ở TẠNG TƯỢNG LUẬN ñã nói : “5 khí hút vào mũi, chứa ở Tâm-Phế”. Tâm-phế có bịnh,
mũi cũng vì ñó mà thở không thông.
(2)
(1)-. KHÍ-KHẨU là nơi của 2 mạch Thủ, Túc Thái-âm. Cho nên khí của 5 tạng ñều hiện ra ở khí-khẩu, và do ñó khí khẩu làm chủ
cả 5 Tạng.
(2)-. Thủy cốc vào Vị, do Túc Thái-âm chuyển du ñể thấm gội ra 4 tạng. Nhưng “thủy” vào vị lại do Thủ Thái-âm Phế chứa lấy,
rồi phân tán ra các nơi, “cốc” vào với vị, tinh khí truyền sang mạch, Phế làm nơi tổng hợp của trăm mạch và truyền tinh ra
bì mao. Bì mao và mạch hợp với tinh, rồi hành khí ra tạng phủ. Vậy thời bao khí-vị của 5 tạng 6 phủ ñều sản xuất bởi Vị và
ñều hiện ra Khí-khẩu, nên nói : “
Khí-khẩu cũng là Thái-âm”.
Tâm với Phế ở bộ phận trên, thuộc Dương. Phế như cái lọng che của Tâm, khai khiếu lên mũi cho nên dẫn câu của
TẠNG TƯỢNG LUẬN mà nói cho rõ là :
“Vị theo về Âm, mà khí theo về Dương”.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Phàm trị bịnh, phải xét ở bộ phận dưới như Trường-Vị, là nơi thu nạp và bài tiết thủy cốc ; lại phải chẩn ở Khí-
khẩu ñể ñoán cái khí của Tạng-phủ rồi mới nhận xét ñến chí-ý và bịnh tình ra sao.
Nếu câu nệ vào quĩ-thần, không thể nói là ñức tốt ; nếu lại ghét cả châm thạch, không thể tiến tới chí-sảo.
(1)
