7
(4)_ PHẾ thuộc hành KIM, chủ về mùa Thu. Người ñến mùa Thu cũng phải thâu liễm thần khí, khiến cho Phế khí cũng ñược ấm
áp trong sạch.
(5)_ Mùa Thu chủ về hành KIM, Phế cũng thuộc hành Kim. Làm trái Thu-khí thời thương ñến Phế-kim. Phế-kim do ñó không
sinh ñược Thận-Thủy là một tạng thuận về mùa ðông nên mới sinh ra bịnh Sôn-tiết. Sở dĩ sinh ra bịnh ñó là vì : Phế thuộc
về “TÁO KIM” của Dương-Minh kinh ; Tỳ Thổ ghét thấp (ẩm) ưa táo(ráo), giờ Phế-kim ñã suy, không thể sinh Thủy. Thận
khí lại suy, không giữ gìn ñược Thủy. Tỳ Thổ lại không chế ñược Thủy nên mới bị “thấp” nó xâm lấn. Tỳ bị thấp xâm lấn,
thời tránh sao khỏi sinh chứng SÔN-TIẾT (vì ăn uống không tiêu hóa ñược, hoặc thổ hoặc tả ra, có khi còn nguyên cả thức
ăn).
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Ba tháng mùa ðông gọi là BẾ TÀNG
(1)
. Nước thành băng, ñất nức nẻ, không nên làm phiền nhiễu Dương khí
(2)
. Nằm sớm dậy muộn, nên ñợi lúc mặt trời mọc khiến cho “chí” như ẩn nấp, như dấu diếm ñể cho khí của Tâm với
Thận giao nhau. Lánh nơi rét tới nơi ấm, ñừng ñể bì phu bị lõa lồ tuyên tiết, làm ñộng tới Can khí ở bên trong
(3)
.
Làm như vậy cho hợp với cái khí của mùa ðông ; tức là cái ñạo giúp cho sự thâu tàng vậy. Nếu trái lại sẽ thương
ñến THẬN, không ñủ khí giúp cho sự sinh trưởng của CAN, tới mùa Xuân, tất sinh ra bịnh NUY-QUYẾT
(4)
.
CHÚ GIẢI :________________________________________________________________________________
(1)_ Che ñậy, cất kín. Tới mùa ðông, khí trời hình như ñã thâu liễm, không phát dương, muôn vật cũng phải theo ñó mà giữ gìn
thân thể.
(2)_ Về mùa ðông, bên ngoài khí trời rét, nên Dương khí của con người cũng thâu tàng vào cả bên trong. Nên giữ gìn, không
làm việc gì quá sức, khiến phiền nhiễu ñến Dương-khí, phải tuyên tiết ra bên ngoài.
(3)_ Lánh rét tới ấm là cốt ñể nuôi cái bộ phận “Tiêu-Dương”. Ngoài bì phu thuộc về nơi sở chủ của Dương khí. Nhưng Dương-
khí gốc ở Âm (từ bộ phận Chí-âm) rồi mới phát ra ngoài bì phu. Nếu bên ngoài không giữ gìn ấm kín, thời khí Dương ở bên
trong tất phải phát ra ñể tiếp viện, ñó tức là làm lay ñộng ñến căn-khí, rất có hại.
(4)_ THẬN thuộc THỦY, vượng về mùa ðông. Nếu mùa ðông trái mất sự bế tàng, thời sẽ thương ñến Thận. thận ñã bị thương,
không còn ñủ sức ñể sinh ra CAN-MỘC ; nên sang mùa Xuân Can-Mộc cũng bị suy yếu. Can chủ CÂN, Can suy yếu thời cân
mắc bịnh nên thành chứng NUY – tức là gân dãn ra, không cử ñộng ñược, hoặc cái sinh khí của Can quay nghịch xuống bộ
phận dưới thời thành chứng QUYẾT – tay chân giá lạnh.
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Thiên khí vốn trong sạch, sáng sủa
(1)
. “Tàng ñức” vận ñộng không ngừng, nên không cần phải giáng xuống mà
cũng như giáng xuống
(2)
. Nếu thiên-khí không “tàng” mà lại sáng tỏ, thời Nhật Nguyệt sẽ không còn sáng, mà hư
tà sẽ làm hại KHÔNG KHIẾU
(3)
. Nếu Dương khí bị vít lấp, thời ðịa-khí sẽ tràn ngập lên
(4)
khiến cho mây mù ñông
ñặc, bạch lộ không thể xuống ñược
(5)
, các loài cỏ cây cũng bị khô héo úa vàng
(6)
. Do ñó Tặc phong bạo vũ dồn
dập tới luôn, cái khí hậu 4 mùa cũng thành ra trái ngược lẫn lộn. Con người sinh sống trong khoảng ñó, nếu không
biết giữ gìn mình cho ñúng phương pháp, thời tránh sao khỏi nguy ñến tính mệnh.
Chỉ có bậc Thánh nhân là hay thuận theo thời khí ñể giữ mình cho nên không mắc phải những tật bịnh lạ lùng,
mà sinh khí cũng còn ñược lâu bền mãi mãi
(7)
.
CHÚ GIẢI :________________________________________________________________________________
(1)_ Mấy ñoạn trên, bàn về nên thuận theo cái khí của 4 mùa ñể ñiều dưỡng tinh thần của mình. Nhưng muốn ñược 4 mùa
thuận tự, không trái ngược, trước phải nhờ Thiên khí êm hòa. Nếu thiên khí không êm hòa, thời 4 mùa cũng không thể
thuận tự. Nên từ ñây trở xuống, lại bàn về cái khí của Trời ñất.
(2)_ Khí Trời cần phải vận ñộng không ngừng. ðã không ngừng nên không cần phải giáng xuống mà cũng như giáng xuống.
(3)_ Thiên khí vốn sáng sủa, nhưng cốt ở sự “ẩn tàng” nên mới cần ñến sự sáng sủa của Nhật-Nguyệt. Nếu giờ lại không ẩn
tàng, thời tức làm lấn át mất cả sự sáng sủa của nhật-nguyệt, không còn giữ ñược cái ñịa vị của sự thanh tỉnh cao minh nữa.
Tỷ như khí Dương (ấm) của con người không gìn giữ che chở ở các bộ phận trên và ngoài, thời hư tà (khí ñộc) sẽ lọt vào
các khiếu (lỗ hổng như tai, mũi …) mà làm hại.
(4)_ Nếu Thiên-khí ñã bị vít lấp, thời ðịa-khí sẽ tràn ngập lên, tức là chỉ có lên mà không có xuống. Khí của trời ñất còn êm hòa
sao ñược.
(5)_ ðịa khí bốc lên thành ra mây mù, Thiên khí giáng xuống thành ra mưa móc, giờ chỉ có thăng mà không giáng, nên không
có BẠCH LỘ (giọt móc trong trắng).
(6)_ Khí của trời ñất ñã không hòa, hoặc sinh ra mưa dầm thối ñất, gió nóng héo cây, không những cây cỏ chết mà con người
cũng không sao khỏi sinh bịnh tật …
(7)_ Xét qua muôn vật, giống nào cũng ñược có một thứ sinh khí tự nhiên, dù nó có gặp sự bất hòa của Âm Dương, mà nó cũng
không ñến nổi tuyệt duyệt. Duy có giống người là ñã bị tấm lòng thị-dục nó làm trác táng mất Nguyên-khí rồi, nếu lại gặp sự
bất hòa của thời tiết, thời không sao khỏi chết. ðến bậc Thánh nhân thời ñã biết thuận theo sự bất hòa của thời tiết ñể thi
hành mọi phương pháp tu dưỡng ñề phòng nên sinh khí lúc nào cũng dồi dào, không khi nào hết ñi ñược.
