Trích đoạn 14.
Thế kỷ 11
Mễ Phi
1051-1107
SÀNH THƯỞNG NGOẠN
(Trích từ sách Họa Sử)
[Rất khâm phục Tô Đông Pha và kém họ Tô 16 tuổi, Mễ Phi cũng là một
họa sỹ vĩ đại đã có ảnh hưởng rộng lớn và lâu dài qua nhiều thế kỷ kế tiếp
nhau. Ông là một nghệ sỹ độc đáo đã mở hẳn một phong cách riêng trong
phong cảnh, vẫn gọi là phong cách Mễ Phi. Về cả bố cục và nhịp điệu sắc
độ, có thể nói không có một liên quan nào giữa Mễ Phi và các bậc thầy thời
Ngũ Đại và tiền Tống như Lý Thành và Phạm Khoan.
Có lẽ phải dùng chữ “chủ nghĩa sắc thái” để chỉ ra hết cái ảnh hưởng của
Mễ Phi và những người bắt chước ông. Điển hình của phong cách này là
tranh vẽ những ngọn núi mờ ảo lẩn quất giữa một biển mây mù bao la. Tất
cả bị bao bọc trong một bầu khí quyển ẩm ướt mù sương. Ngay những nét
viền cận cảnh cũng nhòa đi như thể chìm trong sương mù dày đặc. Những
nét bút mô tả lá cây cũng bị phủ lên bằng các mảng mực nhòe xanh chàm
để tạo hiệu quả hòa dịu. Nhưng theo tôi, ý nghĩa quan trọng của “chủ nghĩa
sắc thái” là ở ba thứ sau đây: (1) Việc dùng mực nhòe không cần đường
viền để tạo hiệu quả sáng tối, do vậy mà không dùng đến những nét sô, tức
là nét bút tả chất liệu của sự vật vốn đã là nền tảng của hội họa chính thống
trong bao nhiêu đời và đã được coi là kinh điển. Trong hội họa cổ điển
phương Tây thì mực nhòe tả sáng tối là chuyện thường tình, nhưng với
Trung Quốc xưa thì là cả một chuyện mới mẻ phải đợi một người như Mễ
Phi mới làm được. Trương Tăng Dụ là người đầu tiên vẽ chân dung theo lối
Ấn Độ và do đó đã có đánh bóng sáng tối đôi chút, nhưng rồi lại bị trường
phái vẽ nét của Lý Tư Huấn áp đảo. Nhìn chung, phái của Lý Tư Huấn
dùng các nét viền được dựng rất công phu, còn phái của Ngô Đạo Tử thì sử
dụng các nét viền mạnh bạo và có nhịp điệu, nhưng cả hai đều không dùng
mực nhòe để mô tả sắc độ sáng tối. Họ chỉ dùng “mực vỡ”, hoặc nét sô, tức
