đến mức có năng lượng lâu bền và sức mạnh vững chắc, anh ta không còn
phải lo đuổi kịp các bậc vĩ nhân cổ điển nữa.
Có độ chín mất cả đời mới đạt được, và có độ chín của khoảnh khắc.
Người trong độ tuổi thanh thiếu niên nhặt nhạnh tri thức và dữ kiện từ khắp
nơi quanh mình. Anh ta hăm hở muốn biết tất cả, học tất cả, như thể không
bao giờ thấy đủ và bao giờ cũng chậm trễ. Khi anh ta đã có mọi tư liệu,
phong phú và chọn lọc cẩn thận, anh ta phải bình tĩnh lại và kiềm chế năng
lượng của mình một chút để có thể đạt được cái độ chín của nhân cách đã
thấy ở cổ nhân, và có được một nhân cách đặc biệt của riêng mình. Đó là
cái nồi cần phải đun lom đom nhỏ lửa cho thật lâu. Ấy là độ chín cần mất cả
đời mới đạt được.
Cũng có cái xung động thoáng qua, cái hứng khởi thình lình không thể
cưỡng lại, bắt buộc phải nắm bắt và ghi lại trước khi nó biến mất. Tại thời
điểm một phác thảo đã vừa xong và các đối tượng đã thành hình, ta phải
dừng lại, phải xem xét những lỗi có thể mắc và loại trừ những yếu tố
chướng mắt và không có liên quan gì. Ta phải dùng thần trí hòa trộn nó, nấu
chảy nó thành một cái gì đó tinh tế, sâu sắc và mang một phong vận trường
tồn. Đó là độ chín của một khoảnh khắc. Nói tóm lại, bức tranh bắt đầu với
một phác thảo nhanh chóng và kết thúc với một sản phẩm nhất quán nhuần
nhị. Khi nó được vẽ nhanh ở chỗ cần nhanh và chậm ở chỗ cần chậm, chắc
chắn nó sẽ là bức tranh đáng xem vậy.
[Sách Tiểu sử các họa sỹ hiện đại có một đoạn viết về Thẩm Tổng Khiên
như sau:
“Thẩm Giới Châu, người đất Ngô Tĩnh (phía Nam Giang Tô), là một học
giả. Tên: Tông Khiên. Thời trẻ đi khắp Giang Tô và Chiết Giang, viết và
vẽ, danh tiếng rất cao. Ông định cư ở Vịnh Yên Sơn, tự gọi mình là “Lão
già trồng rau ở đất Yên Kì”. Ông sống trong một căn nhà đơn sơ, xung
quanh có nước có tre, dùng ghế gỗ cửa giấy, quanh phòng đầy sách với
tranh. Thật là một nơi ở của bậc hiền giả lánh đời. Thư pháp của ông học
theo mẫu mực của nhị Vương, và ông vẽ cả tranh phong cảnh và chân dung.
Mục đích lớn lao của ông là đạt được đến tầm của cổ nhân và các tác phẩm
