16. Độ chín
Nào, mọi chi tiết của bức tranh – những núi rừng, sương mù, sáng tối,
sông suối, lối mòn, rào giậu, cầu phà – tất cả đều đã được hoạch định và thứ
gì đã vào chỗ của thứ đó. Lúc này, nếu bức tranh được vẽ vội vàng, nó sẽ
không những giả tạo trong sắc thái mà còn bộc lộ một tinh thần bạo lực.
Nhịp điệu và bố cục có thể được, nhưng cái thiếu vắng sẽ là phong vị thanh
thản bình lặng. Tại thời điểm ấy, hãy thôi nghĩ ngợi xem xét, và bình tĩnh
quan sát một cách cẩn thận, sao cho phân bổ sáng-tối đặc-rỗng có thể được
chỉnh sửa cho hoàn hảo. Làm thế nào để tạo ấn tượng về độ sâu và độ đặc,
về cái sinh động? Làm sao để tạo được cái cổ kính trong tâm trạng và góc
nhìn? Làm sao khiến cho sức gợi mở được phong phú? Làm sao có được
một sợi chỉ nhất quán xuyên suốt qua khắp mặt tranh? Làm sao cho phần
trên phần dưới liên hệ tự nhiên với nhau? Tất cả những câu hỏi ấy phải
được xem xét và không thể vội vàng bỏ qua được. Bởi lẽ cùng một người
vẽ phong cách khác nhau ở những thời điểm khác nhau; khi bình tĩnh thì
phong cách bình tĩnh theo, mà khi trong tâm trạng dữ dằn thì phong cách dữ
dằn theo. Hứng khởi và tâm trạng khích động có thể được ghi lại ngay trên
tranh, nhưng sẽ bộc lộ sự vội vã. Các tác phẩm cổ điển còn lại đến nay luôn
bộc lộ, sau sự kinh ngạc ban đầu trước cái sinh động đầy thú vị của chúng,
một tầng bên dưới chứa đựng những thẳm sâu chín muồi của linh hồn.
Những tác giả ấy đã trải qua không biết bao nhiêu giai đoạn tu tập và kiềm
chế để đạt đến được điều ấy. Các họa sỹ hiện đại, dù có thể có tài và bằng
lòng với bản thân, thường rốt cuộc chỉ đến được mức tùy tiện – một căn
bệnh vô phương cứu chữa.
Cái mà ta gọi là độ chín là chỉ sự tích lũy của cái sức mạnh được lưu giữ
lại. Kiềm chế thì có độ sâu, còn lưu giữ thì có sức mạnh. Lúc ấy, sinh linh
của con người mới bộc lộ được toàn thể. Người vội vã mà kiềm chế và lưu
giữ thì có thể thành bảo thủ. Kẻ bạo hành có thể che đậy và bảo tồn bản
chất của mình cũng theo cách ấy. Bảo tồn sinh linh tạo nên năng lượng lâu
bền, và kiềm chế với lưu giữ thì tạo nên khối vững chắc. Khi một người đạt
