sợ hãi, nơi đối phương trong sự phục hận vì đã cảm nhận nó, cũng như nơi
các đồng minh chợt kinh hoàng vì thất bại.
Tuy nhiên tôi nhanh chóng nhận ra rằng bất chấp thất vọng, những
người của phong trào Nước Pháp Tự Do vẫn không lay chuyển. Trong số
những đơn vị của cuộc viễn chinh mà tôi đã tới thăm đầy đủ ngay khi tàu
buông neo, không một người nào muốn rời tôi. Trái ngược hẳn, tất cả càng
được củng cố bởi thái độ thù địch của Vichy. Chính vì vậy mà khi một máy
bay của Dakar tới bay trên các chiếc tàu của chúng tôi một loạt tiếng nổ
giận dữ chào đón nó từ khắp các mạn tàu, điều chưa từng có một tuần lễ
trước đây. Ít lâu sau, những bức điện nồng nhiệt của Larminat và của
Leclerc cho tôi biết với họ và quanh họ, lòng trung thành kiên quyết không
gặp phải vấn đề gì cả. Từ London không có một dấu hiệu suy yếu nào bất
chấp những tiếng ồn ào chua chát trút lên người của chúng tôi. Niềm tin
của tất cả những con người đã gắn bó với tôi càng làm tôi thêm vững lòng.
Vậy là những nền móng của Nước Pháp Tự Do vẫn vững chắc. Nào! Phải
tiếp tục thôi! Bình tâm phần nào, Spears dẫn lời của Victor Hugo với tôi:
“Ngày mai, Aymeri chiếm thành phố.”
Cần phải nói ngay rằng nếu tại London sự ác ý phát huy tác dụng thì
trái lại, chính phủ Anh đã biết tránh điều đó. Ông Churchill dầu bị quấy rầy
nhiều vẫn không từ bỏ tôi nhiều hơn tôi từ bỏ chính ông. Ngày 28 tháng
Chín, ông tường trình trước Hạ nghị viện về những biến cố với tất cả sự
khách quan mà người ta có thể mong đợi và tuyên bố rằng: “Tất cả những
gì đã xảy ra càng củng cố thêm niềm tin của chính phủ Hoàng gia vào
Tướng de Gaulle.” Đúng lúc đó, ông Thủ tướng biết, mặc dầu ông không
muốn nói lên điều này, cách nào đội tàu đến từ Toulon đã có thể vượt eo
biển Gibraltar. Chính ông đã kể lại với tôi chuyện này hai tháng sau, khi tôi
trở lại Anh.
Từ Tanger, một sĩ quan tình báo Pháp, trước đó đã bí mật gia nhập
Nước Pháp Tự Do, Đại úy Luizet, gửi một bức điện thư cho London và
Gibraltar biết về hoạt động của các chiếc tàu của Vichy. Nhưng lời truyền
đạt này đã tới khi một cuộc ném bom của máy bay Đức xuống Whitehall đã
giữ mọi người dưới hầm trong nhiều giờ liền và kéo theo nhiều sự rối loạn
