Còn “Cuộc cách mạng dân tộc” mà chế độ Vichy dùng để bù trừ cho
chính sự đầu hàng của họ, người ta có cảm tưởng nó bỏ phí nhiều cuộc cải
cách tự chúng có giá trị nhưng bị tổn hại và mất giá trị bởi người ta kết hợp
chúng với thảm họa và sự nô dịch. Tham vọng của Vichy nhằm đổi mới
đạo đức và phục hồi quyền lực, ngay cả nỗ lực tổ chức kinh tế và xã hội
không thể chối cãi của họ cũng chỉ đưa tới, về hình thức, những cuộc diễu
hành của các đội quân lê dương, tiểu sử tô hồng của ông thống chế, sự
trương phình của các ủy ban, và, về nội dung, những cuộc truy hại hèn hạ,
sự chế ngự của cảnh sát và kiểm duyệt, những đặc quyền và chợ đen.
Do đó người ta thấy bộc lộ, ngay bên trong chế độ, những dấu hiệu
của sự rối loạn. Từ cuối năm 1940 tới mùa hè năm 1942, lần lượt xảy ra
những sự việc sau: sự bãi chức Laval, việc thành lập phong trào “Tập họp
nhân dân toàn quốc” với sự ủng hộ trực tiếp của người Đức, do Déat,
Delonde, Luchaire, Marquet, Suarez v.v… phát động, chống lại nhà cầm
quyền và cổ vũ ồn ào sự hợp tác; sự thay đổi không ngừng các quyền hạn
của Darlan; những cuộc từ chức của các thành viên chính phủ;
Ybarnegaray, Baudouin, Alibert, Flandin, Peyrouton, Chevalier, Achard,
v.v… đã lần lượt thừa nhận tính bất khả của nhiệm vụ; sự đình chỉ bất ngờ
và khó hiểu vụ án Riom; việc cho Tướng Weygand về hưu; cuộc mưu sát
Laval của Colette; việc bổ nhiệm Laval lãnh đạo chính phủ. Bản thân ông
Thống chế công bố tình trạng nguy khốn của chính mình trên đài phát
thanh vào tháng Tám năm 1941 như sau: “Từ nhiều vùng của nước Pháp,
dường như có một ngọn gió độc thổi tới. Ai nấy đều lo lắng và nghi ngờ.
Thẩm quyền của chính phủ bị tranh cãi. Lệnh ban ra không được thi hành.
Một nỗi bất ổn thật sự đã đến với nhân dân Pháp.” Vào tháng Sáu năm sau,
kỷ niệm lần thứ hai yêu cầu đình chiến của ông, ông tuyên bố qua làn sóng:
“Tôi nhìn nhận những lời kêu gọi của mình chỉ nhận được những tiếng
vang yếu ớt.”
Khi vẻ long trọng và những công trình của Vichy tàn lụi đi thì đây đó
trên chính quốc hình thành những ổ kháng chiến. Cố nhiên đây là những
hoạt động đa dạng, thường không phân định ranh giới rõ ràng, nhưng phát
xuất từ cùng những ý đồ. Ở chỗ này người ta soạn, in và phân phát những
