không có dấu hiệu nào cho thấy kẻ thù đang dần suy yếu đi như kỳ vọng
của cuộc phong tỏa. Tuy không ai lên tiếng đề xuất bất kỳ chính sách chiến
tranh nào khác – mà họ cũng không có phương tiện để làm điều đó – nhưng
mỗi người đều hướng nỗi bồn chồn và sự căm phẫn của mình vào chính
sách đang được triển khai. Thói thường, khi chế độ không có khả năng áp
dụng những biện pháp khả dĩ lẽ ra đã có thể cứu vãn tình hình mà chỉ một
hai đưa tay che mắt mình và che mắt công luận, thì một cuộc khủng hoảng
nội các nảy ra. Ngày 21 tháng Ba, quốc hội lật đổ nội các Daladier. Ngày
23, ông Paul Reynaud thành lập chính phủ mới.
Tôi được thủ tướng mới triệu tập về Paris và, theo yêu cầu của ông, tôi
thảo một bản tuyên bố rõ ràng, ngắn gọn để đọc trước quốc hội. Bản tuyên
bố này được ông tiếp nhận mà không thay đổi gì cả. Rồi với những kế
hoạch bí mật đã ấp ủ trong đầu, tôi tới cung điện Palais-Bourbon
đứng từ ngoài hành lang quan sát quang cảnh trình bày bản tuyên bố đó.
Tình hình thật kinh khủng. Sau khi người đứng đầu chính phủ đọc bản
tuyên bố chính sách trước một quốc hội đầy hoài nghi và lãnh đạm, phát
ngôn viên của các phe phái hay những người cho rằng mình chịu thiệt thòi
trong chính phủ mới thi nhau đứng lên tranh luận. Mối hiểm nguy đang đe
dọa tổ quốc, sự cần thiết của một nỗ lực toàn dân, sự hợp tác của thế giới tự
do – tất cả chỉ được nêu ra để làm vật trang trí cho những lời tuyên bố và
những lời phàn nàn. Chỉ riêng Léon Blum, dù không được bổ nhiệm vào vị
trí nào, phát biểu với tinh thần cao thượng. Nhờ ông mà Paul Reynaud
giành được phần thắng, tuy là với tỉ lệ chênh lệch phiếu bầu rất thấp. Chính
phủ mới nhận được đa số phiếu tín nhiệm nhờ hơn được một lá phiếu. Về
sau, ông Herriot, Chủ tịch Quốc hội, nói với tôi: “Thực lòng thì tôi không
dám chắc là chính phủ đó có được một lá phiếu ấy đâu.”
Trước khi quay trở lại vị trí công tác của mình ở Wangenbourg, tôi lưu
lại vài ngày bên Thủ tướng; lúc này ông đã đặt trụ sở tại Quai d’Orsay.
Khoảng thời gian đó cũng đủ để cho tôi thấy chế độ đã suy đồi tới đâu.
Trong tất cả các đảng phái, trên báo chí, trong chính quyền, trong kinh
doanh, trong các nghiệp đoàn, đâu đâu cũng có những nhóm có ảnh hưởng
