tầng cơ sở của nước này. Việc quốc hữu hóa các xí nghiệp nước
ngoài và chính sách kinh tế mang màu sắc dân tộc dưới thời
Sukarno đã không khuyến khích thương mại và đầu tư nước
ngoài và đã bần cùng hóa quảng đại quần chúng vốn đang
nghèo đói.
Chúng tôi ở tại khách sạn Hotel des Indes, tương đương
khách sạn Ra es ở Singapore. Than ôi, hễ trời mưa là mái dột
như cơm bữa. Nhân viên khách sạn phải lấy xô, chậu để hứng.
Khi tôi vô ý kéo cánh cửa buồng ngủ để đóng lại mà không biết
rằng cửa bị mắc kẹt vào tường, thế là vữa trát tường bong ra
theo then cài. Chiều hôm đó khi tôi trở về phòng thì chỗ tường
lở đã được sửa chữa – nhưng người ta chỉ lấy một tờ giấy, trát hồ
lên, dán nó phủ kín chỗ lở và quét vôi trắng lên mặt ngoài.
Khi tôi nhờ Lee Khoon Choy, lúc đó là thư ký của nghị viện,
làm việc tại Bộ văn hóa, mua cho tôi một số từ điển Indonesia –
Anh và Anh – Indonesia thì giá chưa đến hai đôla mỗi quyển.
Nhiều cửa hàng hầu như đã bị các thành viên đoàn Singapore
của tôi vét sạch từ điển vì họ mua cho các bạn bè học tiếng
Malay. Đồng rupia của Indonesia thì đang trong tình trạng mất
giá khủng khiếp do kết quả của lạm phát.
Từ Jakarta đoàn xe chúng tôi được xe máy hộ tống tới Bogor,
vốn xưa kia là nơi nghỉ dưỡng mùa hè của Toàn quyền Hà Lan,
và sau đó tiếp tục đi Bandung. Từ Bandung chúng tôi bay đến
Jogjakarta, một thủ phủ cổ xưa ở Trung Java, trên chiếc chuyên
cơ hai cánh quạt dùng riêng cho Tổng thống, món quà do chính
phủ Liên Xô tặng, lớn hơn chiếc máy bay thương mại DC–3 mà
tôi đã dùng để bay từ Singapore tới Indonesia. Chiếc đồng hồ
treo phía đầu hành lang đã ngừng chạy, khiến tôi nao núng lòng
tin đối với công nghệ Nga và công việc bảo trì của Indonesia.
Nếu điều đó có thể xảy ra đối với một chiếc đồng hồ trên chuyên
