nhưng chúng tôi là một bộ phận của Đông Nam Á. Tôi sẽ không
để cho Trung Quốc hay Nga lợi dụng chúng tôi. Tuyên bố của tôi
khiến ông ta yên tâm rõ rệt.
Ngày hôm sau, khi nói chuyện với trên 1000 kiều dân
Indonesia tại đại sứ quán Indonesia, trước sự hiện diện của báo
chí, ông ta nói rằng do tri thức công nghệ hạn chế của nước
mình mà chính phủ Indonesia đang tìm kiếm sự giúp đỡ kỹ
thuật và vốn đầu tư từ mọi nơi, kể cả Singapore. Bằng cách công
khai tiếp nhận Singapore như một nhà nước độc lập, bình đẳng,
một quốc gia có sự đóng góp làm cho Indonesia phát triển, ông
ta đã báo hiệu một sự thay đổi lớn trong thái độ đối với
Singapore.
Sau sự sụp đổ của Phnom Penh và Sài Gòn, tôi gặp Suharto
vào tháng 9/1975 ở Bali. Những người cộng sản đang chiếm ưu
thế và cơn triều cường này trông như sẽ tràn khắp phần còn lại
của Đông Nam Á. Razak đã thăm Bắc Kinh hồi tháng 5/1974 và
đã thiết lập quan hệ ngoại giao. Malaysia đã công nhận chính
phủ Khmer Đỏ ở Phnom Penh ngay sau khi họ chiếm được thủ
đô. Suharto nói với giọng thất vọng rằng ông ta đã nói cho
Razak biết về những kinh nghiệm tồi tệ của Indonesia với Bắc
Kinh bằng cách đề cập tới sự ủng hộ của Trung Quốc đối với
cuộc đảo chính hụt của Đảng Cộng sản Indonesia tháng 9/1965.
Trước đó ông ta cũng đã nói như thế với Thủ tướng Thái Lan
Kukrit Pramoj ở Jakarta. Thế nhưng tháng 6/1975, hai tháng
sau khi chính quyền Sài Gòn sụp đổ, Kukrit đã thăm Bắc Kinh và
thiết lập quan hệ ngoại giao. Suharto thấy tình hình đang trở
nên tồi tệ hơn tại Malaysia và Thái Lan. Nếu Asean tiếp tục
những chính sách khác nhau như vậy, từng nước một tự ý vội vã
dành sự công nhận cho tân chính phủ ở Việt Nam và Khmer Đỏ,
thì ông ta tin rằng ý chí chống cộng sản (ở Indonesia – ND) sẽ
