tiêu tan. Ông ta ghi nhận rằng Singapore và Indonesia có quan
điểm tương tự và tự thấy mình gần gũi về tinh thần. Chúng tôi
không phản ứng quá mức bằng cách ve vãn Đông Dương hay có
những bài phát biểu hoa mỹ như Tổng thống Marcos vừa qua
đọc tại Bắc Kinh, ca ngợi chế độ cộng sản ở đó.
Mặc dù trong tâm trí của chúng tôi, vấn đề an ninh của
Asean là trên hết nhưng chúng tôi nhất trí rằng Asean nên chú
trọng hợp tác trong lĩnh vực kinh tế và chính trị và đưa an ninh
xuống hàng thứ yếu. Chúng tôi sẽ hợp tác một cách lặng lẽ, đặc
biệt về vấn đề tình báo. Indonesia và Singapore nên củng cố khả
năng của mỗi nước và chờ thời gian thuận lợi hơn cho hợp tác
kinh tế. Ông ta không nhắc tới Đông Timor, lãnh thổ mà sau đó
hai tuần Indonesia đã chiếm đóng. Đấy là một cuộc gặp tốt đẹp.
Khi phải đối mặt với những sự đảo ngược trong khu vực, các
phản ứng của chúng tôi giống nhau.
Nhưng ba tháng sau đó, vì Singapore bỏ phiếu trắng về vấn
đề chiếm đóng Đông Timor của Indonesia tại Liên Hợp quốc,
một lần nữa không khí lạnh nhạt lại bao trùm lên các mối quan
hệ của chúng tôi. Các thành viên khác của Asean đã bỏ phiếu
ủng hộ Indonesia. Các nhà lãnh đạo quân đội của Indonesia tẩy
chay các cuộc chiêu đãi của chúng tôi ở Jakarta nhân ngày Lực
lượng Vũ trang Singapore và Quốc khánh. Tham tán của chúng
tôi ở Jakarta báo cáo rằng một số tướng lĩnh nói: Suharto giận
dữ hơn nhiều so với hồi hai thủy thủ Indonesia bị treo cổ.
Một năm đã trôi qua trước khi quan hệ cá nhân được nối lại
qua chuyến thăm Singapore của Suharto – không chính thức –
ngày 29/11/1976. Tôi nói Singapore sẽ không đặt chướng ngại
vật cản trở quan hệ thường ngày của Indonesia với Timor;
chúng tôi chấp nhận Timor là một phần của Indonesia, nhưng
chúng tôi không thể công khai tán thành sự xâm lược và chiếm
