kháng chiến Campuchia hoạt động ở vùng biên giới Thái –
Campuchia.
Tôi đã gặp con trai của Sihanouk, Hoàng tử Ranariddh vài
lần giữa những năm 1981–1991. Cha ông đặt ông vào vị trí chịu
trách nhiệm các lực lượng bảo hoàng gần biên giới Thái –
Campuchia. Ông giống cha ở giọng nói, phong cách, nét mặt và
ngôn ngữ cử chỉ. Ông có nước da đen hơn, nhỏ con hơn, tính khí
ôn hòa hơn, ít bị ảnh hưởng hơn bởi tình hình hiện tại; còn về
những mặt khác thì cũng cùng một khuôn với cha ông. Ông
thông thạo tiếng Pháp giống như cha mình và dạy luật ở Đại học
Lyon trước khi lãnh đạo lực lượng bảo hoàng.
Khi tôi thanh sát doanh trại huấn luyện ở Đông Bắc Thái Lan
thập niên 80, tôi thấy nó không được tổ chức tốt và thiếu tinh
thần quân đội. Đó là những gì tốt nhất mà Ranariddh có thể làm
được bởi vì cũng như ông, các tướng lĩnh và sĩ quan của ông
dành nhiều thời gian ở Bangkok hơn là ở doanh trại. Tôi thấy
thất vọng vì chúng tôi đang viện trợ cho họ vũ khí và các thiết
bị vô tuyến. Sau sự thỏa thuận vào năm 1991, những kẻ giúp đỡ
chính đã giành quyền kiểm soát. Ranariddh trở thành Thủ
tướng Thứ nhất (Hun Sen là Thủ tướng Thứ hai) khi đảng ông
giành thắng lợi trong cuộc bầu cử do Liên Hiệp Quốc tổ chức
năm 1993. Khi chúng tôi gặp nhau ở Singapore vào tháng 8 năm
đó, tôi cảnh báo với ông việc liên minh là một xếp đặt tạm thời.
Quân đội, cảnh sát, hành chính đều thuộc về Hun Sen. Nếu
muốn tồn tại thì Rinariddh phải giành được sự ủng hộ của một
bộ phận quân đội, sĩ quan cảnh sát và vài tỉnh trưởng của Hun
Sen. Việc được gọi là Thủ tướng Thứ nhất và có quyền chỉ định
người mình làm Bộ trưởng Quốc phòng ít có giá trị khi mà
những quan chức và quân đội đều trung thành với Hun Sen. Có
lẽ ông ấy đã không để tâm đến lời tôi nói. Có lẽ ông tin rằng
