khác. Để nhấn mạnh tầm quan trọng của Hiệp hội các quốc gia
Đông Nam Á, ông ta đã kể lại việc Liên Xô đã tiếp cận với Nhật
như thế nào để xin giúp đỡ phát triển kinh tế ở vùng Siberia.
Nếu Liên Xô không thay đổi các chính sách của họ tại
Afganistan và Việt Nam thì Nhật sẽ không trợ giúp kinh tế cho
Siberia mặc dầu Liên Xô đã yêu cầu Nhật tách riêng vấn đề kinh
tế ra khỏi chính trị. Tôi đã ủng hộ lập trường này của ông ta:
Nếu Nhật, châu Âu và Hoa Kỳ giúp đỡ cho Liên Xô che đậy các
thất bại của hệ thống xã hội của họ thì họ sẽ tiếp tục gây rắc rối
cho thế giới. Không có sự giúp đỡ bên ngoài, trong vòng 15 đến
20 năm, họ sẽ phải đương đầu với các vấn đề nghiêm trọng hơn
cả các vấn đề của Ba Lan. Ông Suzuki đã đồng ý.
Là một người tốt nghiệp ở Viện đào tạo ngư nghiệp (bây giờ
là Đại học ngư nghiệp Tokyo), ông ta là một chuyên gia trong
lĩnh vực đó. Tôi đã có một bữa ăn tối thú vị cùng ông ta và khám
phá những điều huyền bí trong ngư nghiệp cũng như về kỹ
nghệ đánh cá ở Nhật. Ông ta sử dụng nhiều ẩn dụ có liên quan
tới cá. Khi tôi đề nghị rằng Nhật nên tập trung vào việc phát
triển nguồn nhân lực, đào tạo cho các công nhân Đông Nam Á
có năng suất và tài năng như người Nhật, ông ta đã đồng ý và
nói: “Nếu bạn cho một người nào đó một con cá thì anh ta chỉ có
được một bữa ăn, nếu bạn dạy cho anh ta cách câu cá thì…”. Ông
ta sẽ dành 100 triệu đôla cho một trung tâm đào tạo ở mỗi quốc
gia Đông Nam Á, và một tại Okinawa. Ông ta nói chìa khóa để có
nền kinh tế hiện đại là thông qua việc đào tạo chứ không phải
việc trợ cấp hay cho vay ưu đãi.
Bởi vì hầu hết các Thủ tướng Nhật sau ông Sato đều không
tại chức quá hai năm nên thật là khó để thiết lập các mối quan
hệ cá nhân sâu đậm với họ. Những sự thay đổi thủ tướng và các
bộ trưởng ít tạo sự khác biệt gì nhiều và người Nhật tiếp tục đạt
