HUN SEN - NHÂN VẬT XUẤT CHÚNG CỦA CAMPUCHIA - Trang 183

Tháng 12 năm 1993, Sihanouk đã nhảy vào cuộc xung đột. Từ giường bệnh
của ông ở Bắc Kinh, nơi ông đang chữa bệnh ung thư, Sihanouk đã viết
một bài kêu gọi « Nền giáo dục của quốc gia : Học tiếng Pháp hay học
tiếng Anh ? » Có điều lạ là ông viết bài kêu gọi ấy bằng tiếng Pháp, nhưng
lại đưa ra lý lẽ ủng hộ việc dùng tiếng Anh.
Sihanouk đã viết « Việc ủng hộ này là chính đáng , hợp lý và hiện thực, vì
thế giới hôm nay và của ngày mai, tiếng Anh – là ngôn ngữ truyền thông và
nghiên cứu quốc tế - đã trở thành gần như là một thế giới ngữ và sẽ chắc
chắn được duy trì mãi. Ngay cả các y tá trẻ người Trung Quốc ở bệnh viện
nơi tôi nội trú cũng đang ra sức học tiếng Anh ».
Các sinh viên Campuchia bác bỏ tiếng Pháp hay bất cứ ngôn ngữ nào khác
chẳng vì cá nhân. Sự thật là họ cảm thấy bị lừa. Trước hết là họ bị buộc
phải học tiếng Nga từ chính phủ thân Liên Xô của ông Pen Sovann, Chan
Si, Heng Samrin và Hun Sen từ 1979 tới 1991. Đồng thời những người Việt
Nam giúp đỡ chế độ ấy đã thuyết phục rằng tiếng Việt là một môn bắt buộc.
Những người khác học tiếng Rumani, vì có sẵn các học bổng Rumani dành
cho họ. Bây giờ, sinh viên ý thức được là việc học tiếng Nga, tiếng Việt và
tiếng Rumani của họ đã bị lãng phí và họ cũng chẳng muốn nói tiếng Pháp
nữa. Năm 1994, một người phương Tây mạnh dạn mở một trường nhỏ dạy
tiếng Anh. Nó được gọi là Trung tâm Banana và những người dân thủ đô
chắc chắn đang hứng thú muốn chọn trung tâm đó.
Vào tháng 9 năm 1991, chính phủ cộng sản của Hun Sen bị kẹt cứng bởi
ảnh hưởng của tình trạng tê liệt. Không còn biết chắc về số phận của mình
sau khi Sihanouk trở lại hoàng cung vào tháng 11, 21 năm sau khi ông bị
cuộc đảo chính lật đổ. Để sửa soạn cho sự trở lại của hoàng thân , các công
nhân Campuchia đã phải nai lưng cháy nắng dưới ánh mặt trời chói chang
khi họ sửa và quét vôi trắng cho dinh thự của quốc vương. Bị tê liệt bởi
hàng thập niên nội chiến, nạn diệt chủng và nghèo nàn, giờ đây không còn
tâm trạng nào mong chờ cho bằng, chẳng lời nào bàn cho hết về buổi tiệc
linh đình ở quê hương dành cho vị thiên tử sẽ trở về một đất nước đã được
cải thiện quá nhiều. Sihanouk không có các ký ức tốt đẹp về Phnom Penh ,
vì Pol Pot đã bắt nhốt ông trong chính hoàng cung của ông và giới hạn