- Bẩm Quốc công, thưa các chư liệt vị, cuộc chống giặc dữ năm Ất
Dậu tôi được theo chân hoàng thượng ra mặt trận, tuy chỉ được đi trong một
giới hạn nào đấy, nhưng tôi có phái đám thư nhi theo các tướng về các mặt
trận, nên sự chép ghi mọi diễn tiến của chiến trường cũng có phần nào hình
dung được rõ nét.
Theo cách nhìn của người chép sử thời cái nổi bật nhất của quân
Nguyên là sự ngạo mạn, sự kỳ thị, nhìn mọi đối thủ đều dưới tầm mắt. Khi
vào nước ta hai lần năm Đinh Tỵ (1257) và năm Ất Dậu (1285), hai cuộc
xâm lăng cách nhau gần ba chục năm nhưng cách tiến quân của họ đều
giống nhau cả. Tiến rất nhanh, tung hết lực lượng vào trận đánh như vũ bão
nhằm tiêu diệt gọn đối phương. Thế nhưng khi bị quân ta căng ra mà đánh,
thì chúng lại hết sức hoảng hốt tháo chạy nhanh hơn cả khi chúng mới đến.
Thủy chung giặc để lại dấu ấn trên đất ta là sự bạo ngược. Ấy là đại để về
phía giặc, còn phía ta, sử quán sẽ chép tỉ mỉ công tích của hai vua, chư vị
tướng lĩnh cùng bá quan và bách tính, ngõ hầu để hậu thế noi gương giữ
nước của các bậc tiền bối đã cam go và oanh liệt như thế nào. Nói xong ông
lui về chỗ.
Lê Văn Hưu là người đỗ đồng khoa với Nguyễn Hiền. Trong bảng
tam khôi Nguyễn Hiền đứng đầu, ông ở ngôi bảng nhãn đứng thứ hai, ông
hơn Nguyễn Hiền năm tuổi.
Lê Văn Hưu là một sử gia chính trực, trong triều ai cũng nể trọng.
Ông đứng đầu Quốc sử viện và đã biên soạn xong bộ Đại Việt sử ký gồm ba
mươi quyển vào năm Nhâm thân (1272) dâng lên được vua Thái tông khen
ngợi. Bởi vậy những điều Lê Văn Hưu vừa nói đều được các tướng lưu tâm.
Lê Văn Hưu về chỗ, lão tướng Lê Tần lại nói:
- Bẩm quốc công cùng chư liệt vị, theo phán đoán của mọi người thì
giặc Nguyên lại sang xâm lấn là điều không thể tránh khỏi. Trước đây tiên
đế dùng kế nhu để hòa, ta cố kéo níu cũng được non ba chục năm. Sở dĩ
thời đó người Nguyên vừa dụ vừa đe là bởi họ chưa bình xong Trung Hoa.
Tới khi họ đại định Trung nguyên rồi họ không chỉ dụ và đe mà còn cử đại
binh chinh phục. Nay chinh phục cũng thất bại, nên họ càng cay cú. Xem ra
