Nhưng trong lúc ôn lại cuộc đời cũ, tôi đã chạy sang cả cuộc đời mới.
Cuộc tổng giải thoát các đồng chí chúng tôi ra khỏi nhà tù mãi sang năm
1915 mới thực hiện được. Việc này tuy phức tạp nhưng đã tiến hành trót lọt.
Đó là một thành tích vang dội, nó đã cổ vũ chúng tôi rất nhiều trong công
tác. Vẻn vẹn trong có một đêm, năm mươi mốt nghị sĩ của chúng tôi và
cộng thêm vào đó, trên ba trăm cán bộ lãnh đạo khác đã được chúng tôi cứu
ra khỏi hai mươi nhà giam, nhà tù quân sự và pháo đài từ Cuba đến
California. Không một trường hợp nào thất bại. Không những ai nấy đều
trốn thoát, mà còn về được nơi ẩn náu đã quy định. Chỉ có một đồng chí
chúng tôi không đón ra là Arthur Simpson, đã chết ở Cabanas sau nhiều trận
tra tấn ác liệt.
Mười tám tháng trời tiếp theo đó có lẽ là thời kỳ sung sướng nhất đời
tôi ở bên Ernest. Suốt thời gian ấy, chúng tôi không lúc nào xa nhau. Về
sau, khi trở về sống lại với mọi người, chúng tôi phải xa nhau luôn. Lúc
này, ngồi chờ ngọn lửa của cuộc khởi nghĩa ngày mai, tôi nóng lòng sốt ruột
như thế nào thì đêm hôm đó tôi nóng lòng sốt ruột chờ Ernest như thế. Bao
nhiêu lâu rồi không được thấy mặt anh, tôi phát điên cả người, chỉ sợ kế
hoạch của chúng tôi có chỗ nào sai sót, hoặc có sự va vấp nào xảy ra, khiến
cho anh vẫn bị giữ nguyên ở nhà tù ngoài đảo. Mỗi giờ đi qua tưởng như
hàng thế kỉ. Tôi chỉ có một mình. Biedenbach và ba người thanh niên đến ở
cùng với tôi trong hầm bí mật đều đã đi lên núi. Họ võ trang cẩn thận và
chuẩn bị đối phó với mọi tình hình. Bây giờ tôi còn hình dung thấy tất cả
những nơi ẩn trú của chúng tôi trên khắp nước đều vắng tanh,vắng ngắt, vì
các đồng chí của chúng tôi đều đã bỏ đi ra ngoài cả.
Đúng lúc bầu trời sầm lại báo hiệu sắp rạng đông, tôi nghe thấy mật
hiệu từ bên trên gọi xuống và lập tức đáp lại. Trong bóng tối tôi suýt ôm
chầm lấy Biedenbach, vì anh xuống trước, nhưng chỉ một lúc sau, tôi đã ở
trong tay Ernest. Tôi đã thay đổi hoàn toàn thật. Lúc đó tôi mới nhận thấy
rằng tôi phải cố gắng đem hết ý chí ra mới có thể trở lại làm Avis Everhard
ngày xưa với những điệu bộ, cái cười, cách nói và giọng nói như ngày xưa.
Tôi phải cố gắng rất nhiều mới giữ được những hình tích cũ; con người mới
mà tôi đã tạo ra cho mình nhạy như một cái máy, đến nỗi tôi không thể tự
cho phép mình quên một phút nào cả. Khi vào trong căn phòng nhỏ, tôi
