Nam triều lẫn Bảo hộ phải sửng sốt.
Bỏ đi thì không được, mà treo lên thì xấu mặt cho người quá cố vô cùng.
Nội dung bức trướng ấy như sau:
Ông vội bỏ đi đâu, bỏ bạc, bỏ tiền, bỏ vợ, bỏ con, bỏ hát bội, thầy tu, bỏ hết
trần duyên trong một lúc.
Tôi nay còn lại đó, còn trời, còn đất, còn non, còn nước, còn anh hùng, hào
kiệt, còn nhiều vận hội giữa năm châu.
Căn cứ vào nội dung, triều đình đã tìm ra được tên tuổi người gởi. Người đó
không ai khác là vua Duy Tân đang bị đày ở đảo Réunion .
( Theo Hoàng Trọng Thược )
" CUNG OÁN NGÂM KHÚC "
Vua Khải Định vốn không ưa phụ nữ. Tuy ham xem hát bội, nhưng nhà vua
không muốn xem phụ nữ diễn. Đoàn tuồng ngự chỉ toàn nam giới. Gặp cảnh
cần có vai đào, thì nam đóng giả nữ. Vì thế đoàn tuồng Thanh Bình dưới
triều Khải Định có nhiều nghệ nhân đóng vai đào rất giỏi.
Do không thích gần đàn bà, nên tuy nhà vua vẫn phải tuyển một số bà Phi
nhưng rất lạt lẽo trong tình " chăn gối " . Theo cụ Long Châu Tôn Thất Sa,
một bà Phi của Khải Định, vì quá cô độc trong cung cấm nên đã ký thác tâm
sự của mình vào mấy vần thơ sau đây:
Hạt mưa đã lọt vào đài các
Những mừng thầm cá nước duyên may
Càng lâu càng lắm mùi hay
Cho cam , công kẻ nhúng tay thùng chàm .
Ai ngờ thể một năm một lạt
Nguồn ái ân, không tát mà vơi
Suy đi âu cũng cơ trời
Bỗng không mà hoá ra người vị vong .
Thì ra cảnh phi tần bị bỏ rơi ở triều đại nào cũng có, nhưng mỗi người một
hoàn cảnh khác nhau. Bà Phi này đau khổ không hẳn vì kém nhan sắc hoặc
nhà vua có quá nhiều vợ, mà bởi chính Khải Định chỉ ưa đàn ..... ông !
