KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 105

quân thiện chiến Pháp-Pha Nho biểu dương lực lượng nơi vụng cảng Đà
Nẵng. Nếu Bonard tin tưởng tuyệt đối vào thiện chí hòa bình của vua quan,
binh triều nhà Nguyễn thì tại sao lại cần phải có màn hù dọa phô trương
thanh thế, sức mạnh quân sự như thế. Con số 80 quân binh thiện chiến
quyết tử hộ tống Bonard cùng 2 phái đoàn Pháp-Y Pha Nho đi sâu vào lòng
đất địch để vào hoàng cung với khí giới đầy đủ và tối tân là một con số
đáng kể đối với một quân đội "chưa đánh đã chạy" của triều đình Tự Đức.
Số 80 quân binh hộ tống nầy cộng thêm những người tháp tùng theo 2 phái
đoàn kể cả những thông dịch viên người Pháp (không có thông dịch viên
người bản xứ nước Đại Nam đi theo phái đoàn Pháp-Y Pha Nho) có thể là
kết quả từ sự thỏa thuận giữa đôi bên sau khi Phan Thanh Giản và Lâm
Duy Hiệp trở vào Sài Gòn bàn bạc với Bonard về việc tổ chức các nghi
thức trao đổi hiệp ước phê chuẩn.
Thử đặt trường hợp đội quân của Bonard đã vào được hoàng thành và tìm
cách đến gần và uy hiếp bắt giữ được vua Tự Đức và buộc quan binh triều
đình phải rút ra khỏi hoàng thành rồi cố thủ chờ viện binh Pháp-Y Pha Nho
từ Đà Nẵng đến tăng viện thì tình thế sẽ ra sao?
-Chuyện nầy không phải là không thể xảy ra bởi vì trước đây liên quân xâm
lược Pháp-Y Pha Nho sau khi đánh chiếm thành Sài Gòn vào ngày 19 tháng
2 d.l năm 1859, đề đốc Rigault de Genouilly đã dẫn gần hết đoàn quân của
mình trở ra vụng cảng Đà Nẵng mà chỉ cần để lại một đội quân nhỏ un petit
corps de troupe do thuyền trưởng Jauréguiberry ở lại chỉ huy để cố thủ đồn
Nam sau khi thành Sài-Gòn bị phá hủy bởi lệnh của R.de Genouilly.
(A.Schreiner; sách đã dẫn; trang 145, 146) vậy mà cả một tập thể quân đội
của triều đình Huế ở Nam Kỳ cũng không đủ khả năng đánh chiếm lại
thành Gia Định đổ nát hoặc bao vây đánh hạ được đồn Nam do
Jauréguiberry trú đóng!
-Một nhà quân sự có tầm cỡ như Bonard chắc là phải có dự định một
phương cách "bắt cóc" mạo hiểm như vừa giả định ở trên và nếu tiếp tục
đọc lại sử sau thời Bonard thì người ta sẽ thấy rằng phó thuyền trưởng pháo
thuyền máy hơi nước Gia Định Doudard de Lagrée chỉ cần có 28 lính thủy
để chiếm hoàng cung của vua Cao Miên Norodom vào ngày 3 tháng 3 d.l