KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 106

năm 1864 và treo cờ Pháp khắp nơi dinh thự, cơ quan, đơn vị hành chánh
công cộng trên đất Cao Miên để rồi hai ngày 6 và 7 cùng tháng đó mới
được tăng viện thêm 3 pháo thuyền và 100 binh sĩ. (A. Schreiner; sách đã
dẫn, trang 256 và trang 258).(Cũng xem: Nguyễn Công Tánh, Việt sử Tân
Khảo Chú Giải & Khảo Luận VI; trang 1719, 1720).
-Sách "LA CONQUÈTE DU TONKIN par VINGT SEPT FRANÇAIS
commandés par JEAN DUPUIS (tạm dịch: Cuộc chinh phục Bắc Kỳ bởi 27
người Pháp dưới sự chỉ huy của Jean DUPUIS) do tác giả Jules GROS trích
đăng từ quyển nhựt ký của J. Dupuis; nhà phát hành Maurice Dreyfous-
Paris; 1880) cho thấy cả một đoàn quân triều đình ở Bắc Thành mà cũng
không thể nào ngăn chận được một nhóm nhỏ 27 người Pháp mạo hiểm,
vong mạng, khinh thường và vi phạm luật pháp của nước Đại Nam mặc
tình làm mưa làm gió nghênh ngang khắp nơi trên đất Bắc Kỳ. Trang 25,
26, 27 trong sách kể trên có liệt kê dầy đủ tên tuổi nghề nghiệp của 17
người Pháp giữ vai chủ động và 10 thủy thủ người Pháp tham dự cuộc
chinh phục nầy:
1- E.Millot, thương nhân ở Thượng Hải (Trung Quốc), đã từng nhiều năm
giữ chức chủ tịch hội đồng thành phố nơi khu nhượng địa thuộc Pháp ở
Thượng Hải. Phó trưởng đoàn thám hiểm của J.Dupuis ở Bắc Kỳ.
2- Ducos de la Haille, kỷ sư công chánh ở Pondichéry (Ấn Độ), thành viên
trong hội đồng thành phố khu nhượng địa thuộc Pháp ở Thượng Hải.
Chuyên viên khám phá hầm mõ trong đoàn thám hiểm J.Dupuis.
3- Dercour, phụ tá Ducos de la Haille trong đoàn thám hiểm J.Dupuis
4- G.Viavianos, nguyên là thuyền trưởng hàng hải ven bờ, thuyền trưởng
tàu máy hơi nước Hong-Kong, sĩ quan quân cảnh quân đoàn Pháp-Trung ở
Tche-Kiang. Thiếu tá thuyền trưởng tàu máy hơi nước Hong-Kiang trong
đoàn thám hiểm J. Dupuis.
5- Brocas, nguyên là thuyền trưởng hàng hải ven bờ. Thiếu tá thuyền
trưởng tàu hơi nước Le Pontay trong đoàn thám hiểm J.Dupuis. (ghi chú
riêng: có thể là tàu hơi nước Son Tay thay vì Pontay)
6- D.Argence, nguyên là sĩ quan hàng hải thương thuyền, thiếu tá thuyền
trưởng tàu hơi nước Lao-Kaï trong đoàn thám hiểm J.Dupuis.