KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 109

Lao Kaï , 1 xuồng lớn/ sà lúp Sơn Tây chạy bằng máy hơi nước, và kéo
theo 1 ghe mành:
<<26 octobre 1872.- Nous quittons aujourd hui, à six heures du matin,
notre mouillage devant Hong Kong, en route pour le golfe du Tong-Kin, où
nous devons trouver le Bourayne. L expédition se compose de deux
canonnières, à vapeur, le Hong Kiang et le Lao Kaï, d une chaloupe à
vapeur le Sơn Tây et d une grande jonque à la remorque . . .(J.Gros; La
Conquète du Ton-Kin par Vinght sept Français/ Cuộc Chinh Phục Bắc Kỳ
bởi 27 người Pháp, trang 30).
Tạm dịch: <<26 tháng 10 d.l năm 1872.- Hôm nay vào lúc 6 giờ sáng, đoàn
tàu, thuyền của chúng tôi từ bến cảng Hong Kong nhổ neo đi sang vịnh Bắc
bộ để tới điểm hẹn với hộ tống hạm le Bourayne (ghi chú thêm: hộ tống
hạm Le Bourayne được chính quyền xâm lược Pháp từ Sài Gòn phái ra
vụng cảng Hải Phòng để can thiệp với chức quyền Đại Nam ở Hà Nội và
yểm trợ cho đoàn thám hiểm J.Dupuis được tự do lưu thông trên sông
Hồng. Tàu nầy do thiếu tá hải quân Senez chỉ huy. Senez đã dùng tàu Sơn
Tây của J.Dupuis để đi gọi viên quan kinh lựợc triều đình Lê Tuấn đến bàn
bạc.) Đoàn thám hiểm gồm có 2 pháo thuyền chạy máy hơi nước Hong
Kiang và Lao Kaï, 1 xuồng sà-lúp lớn chạy bằng máy hơi nước Sơn Tây
kéo theo một ghe mành.>>
- Đại tá pháo binh H.Fabre de Navacelle, tác giả tập giản yếu Précis des
Guerres De La France de 1848 à 1885 (do nhà phát hành sách E.Plon,
Nourrit et Cie, Paris; xuất bản tại Paris năm 1890) nơi trang 350, 351, 352
và 353 có viết về việc J.Dupuis mua bán quân nhu và vũ khí như sau:
<<. . . .La rébellion des musulmans de l ouest, surtout dans le Yunnan avait
la nécessité l achat par le gouvernement chinois d approvisionnements de
guerre cosidérables. M Dupuis en avait fourni beaucoup, surtout au Ti-taï-
Ma-hien, le vainqueur des rebelles du Yunnam. C est par le fleuve Bleu ou
Yang-tse-kiang, où il avait rencontré Francis Garnier em 1868 et recueilli
ses instructions, que Dupuis avait fait parvenir des armes et des munitions à
Yunnam. Quoi que les rebelles eussent été vaincus et, en grande partie,
refoulés vers la frontière du Laos et du Tonkin supérieur, qu ils occupaient