KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 111

với 23 người Âu Châu và hàng trăm người Trung Hoa dưới sự chỉ huy và
điều động của ông Dupuis và 3 viên quan trung úy cũng gan lì như ông ta.
Mặc dù được hải quân trung tá Senez can thiệp với quan kinh lược Lê
Tuấn, ông ta vẫn gặp rất nhiều trở ngại khó khăn và phải để đoàn tàu
thuyền của ông ta ở lại (Hà Nội) và đi lên Vân Nam (theo sông Hồng) với 3
người Âu Châu và 40 người Trung Hoa.>>
*Ghi Chú thêm: Theo Nhật ký ngày 18 tháng 1 dl năm 1873 của J. Dupuis
thì vào lúc 7 giờ sáng ngày nầy Dupuis khởi hành đi Vân Nam với một tàu
sà lúp hơi nước kéo theo 3 chiếc thuyền mành "có trang bị súng óng" với 9
người Âu Châu và 30 người Trung Hoa. Số tàu thuyền và nhân sự còn lại
phải neo chờ ở Hà Nội dưới quyền chỉ huy của viên phụ tá Millot.
(J.Dupuis, sách La Conquête du Tonkin par vingt- sept Français đã dẫn,
trang 57)
- Đoàn người của J. Dupuis khi từ vùng đất Mang Hào ở Vân Nam xuôi
theo sông Hồng quay trở về Hà Nội có thêm 30 lính và 100 thủy thủ khuân
vác. (Tàu Mang Hào có thể xuất phát từ một vùng lãnh thổ có tên là Mang
Hào ở Vân Nam cho nên người Pháp gọi là tàu Mang Hào).
- Sau nầy, Francis Garnier và lái buôn Jean Dupuis chỉ có dưới tay khoảng
90 binh sĩ xung kích và trong vòng 7 giờ đồng hồ mà đã có thể hạ thành Hà
Nội vào ngày 20 tháng 11 d.l năm 1873 (Quý Dậu) do hơn 7 tới 8 ngàn
quan binh của triều đình nhà Nguyễn đóng giữ dưới quyền thống lãnh của
danh tướng Nguyễn Tri Phương: trong trận nầy Nguyễn Tri Phương bị
thương nặng và bị quân Pháp bắt tại trận, con trai của ông là phò mã
Nguyễn Lâm trúng đạn chết.
Tất cả những truy cứu vừa kể ra ở trên cho thấy:
-Tình trạng yếu kém về mặt quân sự của nước Đại Nam dưới thời Tự Đức
từ Bắc chí Nam: quân binh nhát sợ, súng đạn cổ lỗ, cấp chỉ huy kém khả
năng ứng phó chỉ biết ngồi chờ làm theo lệnh phát ra từ trung ương.
-Quân xâm lược Pháp và dư luận người Pháp quá tự tin về sức mạnh xâm
lược của họ cho nên đã huênh hoang phô trương quá đáng, tự đánh giá
mình quá cao.
*