KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 110

et rançonnaient sous le nom de Pavillons noirs et Pavillons jaunes, de
grands marchés de fournitures étaient encore en voie d exécution entre Ma
et M.Dupuis. . . . .
M. Dupuis prépara à Hong-Kong une grande expédition.
Une jonque portant trente canons, et de six à sept mille chassepots avec les
munitions nécessaires, convoyés par deux canonnières d origine anglaise et
ayant bord vinght-trois Européens, une centaine de Chinois, était dirigée
par M.Dupuis et trois lieutenants intrépides comme lui. Recommandé par le
commandant senez au commissaire royal Le Tuan, il trouva pourtant sur sa
route des obstacles de toutes sorte et, laissant son convoi à Hanoï, remonta
jusqu au Yunnam avec trois européens et une quarantaine de Chinois.>>
Tạm dịch: << . . .Vì có cuộc nổi loạn của những bộ tộc Hồi giáo ở phía Tây
(Trung Quốc), nhất là trong vùng tỉnh Vân Nam, cho nên chính quyền
Trung Quốc cần phải mua thật nhiều các loại chiến cụ. Ông Dupuis đã từng
cung ứng rất nhiều cho nhu cầu nầy, nhất là cung cấp cho thống chế Mã
Hiên, kẻ chiến thắng dẹp loạn ở Vân Nam. (có sách dịch là thống chế Mã
Văn Long, một tướng giặc gốc người Hồi giáo về đầu hàng chính quyền
triều đình Bắc Kinh rồi được Bắc Kinh giao nhiệm vụ đàn áp những cuộc
nổi dậy của các bộ tộc theo đạo Hồi). Chính con sông gọi là Thanh-Giang
hay Dương Tử Giang là nơi mà Ông ta ( J.Dupuis) đã gặp và nhận những
chỉ thị của Francis Garnier vào năm 1868 cũng như đã từng dùng con sông
nầy để chuyên chở súng đạn vào tỉnh Vân Nam (Trung Hoa). Mặc dù nhóm
phiến loạn (Hồi giáo) phần lớn bị đánh tan rả, họ lại rút lui về phía vùng
biên giới nước Lào và các vùng thượng du ở Bắc Kỳ và trở thành các nhóm
thổ phỉ mang danh hiệu Cờ Đen (do đầu lĩnh người Trung Hoa tên là Lưu
Vĩnh Phúc cầm đầu) và Cờ Vàng, (do đầu lĩnh người Trung Quốc tên là
Hoàng Sùng Anh cầm đầu) và những chuyến hàng cung cấp cho các thị
trường quy mô (ý muốn nói buôn bán hàng lậu, súng lậu cho các nhóm thổ
phỉ) vẫn tiếp diễn qua đường dây họ Mã và Dupuis. . . . . . . . . . . . . . . . .
Ông Dupuis chuẩn bị một chuyến hành trình lớn từ Hong-Kong.
Một chiếc ghe mành chở 30 khẩu đại pháo, 6,000 - 7,000 súng trường và
đạn dược cần thiết được hộ tống bởi hai pháo thuyền kiểu Anh quốc cùng