KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 138

thời cơ nầy để tạo chia rẽ giữa Norodom và người Pháp và Phnea-Rat đã
khuyến dụ được Norodom ký kết một hiệp ước vào ngày 1 tháng 12 d.l
năm 1863 chấp nhận sự bảo hộ của người Xiêm.
Hiệp ước bảo hộ nầy được phê chuẩn trao đổi vào ngày 22 tháng 1 d.l năm
1864 nhưng lại không có lễ đăng quang huy hoàng cho Norodom ở Oudong
mà cũng không có ấn tín như Phnea-Rat đã hứa khiến cho Norodom thất
vọng rất nhiều. Tuy nhiên, theo chỉ thị của triều đình vua Xiêm, Phnea-Rat
đề nghị rằng Norodom sẽ được đăng quang trọng thể nếu Norodom chịu
sang thủ đô Bangkok của nước Xiêm. Norodom chấp thuận. Doudart de
Lagrée đã tìm đủ cách để khuyến cáo Norodom đừng đi, ngay cả đưa ra
những lời hăm dọa đánh chiếm các tỉnh thành của Cambodge, nhưng vô
hiệu quả. Ngày 3 tháng 3 d.l năm 1864, Norodom được Phnea-Rat và một
toán nhỏ quân Xiêm hộ tống lên đường đi sang nước Xiêm. Chỉ vài giờ sau,
de Lagrée ra lệnh cho quân Pháp tiến chiếm hoàng cung và các cơ sở hành
chánh công cộng. Hai ngày tiếp theo, 2 tàu chiến và 100 thủy binh của
Pháp được phái đến để tăng viện cho de Lagrée. Khi đi xa khỏi Oudong
khoản 10 dặm, Norodom phải dừng lại và khiếp sợ khi biết được tin kinh
đô Oudong đã bị người Pháp chiếm giữ. Norodom bèn quyết định quay trở
lại Oudong mặc dù Phnea-Rat ngăn cản và phản đối quyết liệt.
Tháng 8 d.l năm 1864 hiệp định bảo hộ đã được hoàng đế Pháp Napoléon
III phê chuẩn. Đại tá Desmoulins thừa lệnh mang lên Oudong và nghi lễ
trao đổi văn kiện chuẩn phê được tổ chức tại Oudong từ ngày 12 đến ngày
17 tháng 4 d.l năm 1864. Người Pháp liền cử đại tá Aubaret sang thủ đô
Bangkok gặp vua Xiêm Mang-Kut để bàn định về việc tổ chức lễ đăng
quang chính thức cho Norodom và vấn đề quân Xiêm rút ra khỏi hai tỉnh
Angkor và Battambang. Vua Xiêm phải nhượng bộ.
Ngày 3 tháng 6 d.l năm 1864, Norodom làm lễ đăng quang.
Ngày 16 tháng 6 d.l năm 1864, Phnea-Rat cùng quân Xiêm rút hết ra khỏi
lãnh thổ Cambodge.
Ngày 25 tháng 10 d.l 1864, vua Norodom với một số đông tùy tùng xuống
Sài Gòn để cống lễ chính quyền Pháp, được người Pháp tiếp đón nồng hậu.