KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 141

chở đoàn sứ Phan Thanh Giản đã đến thủ đô Madrid/ Tây Ban Nha mới
được đưa tới Sài Gòn.
Dự thảo một hòa ước hiệu chỉnh với Đại Nam cùng với hoà ước Pháp-Cao
Miên đã được chính phủ Pháp giao cho đại tá Aubaret tân lãnh sự của chính
phủ Pháp ở Bangkok (Thái Lan) và ở Huế. Aubaret được bộ ngoại giao
Pháp ủy nhiệm toàn quyền thương thảo với triều đình Huế về những yêu
cầu do đoàn sứ Phan Thanh Giản nêu ra. Aubaret rời nước Pháp lên đương
nhận chức vụ lãnh sự vào tháng 1 dl năm 1864 và dự trù là sẽ đến Sài Gòn
vào khoảng tháng 2 dl năm 1864 nhưng vì tàu bị trục trặc cho nên ông ta
phải sang Thái Lan trước để trao ủy nhiệm thơ của hoàng đế Pháp cho vua
Thái Lan đồng thời cũng gởi sang Sài Gòn hiệp ước bảo hộ Cao Miên ký
kết ngày 11 tháng 8 dl năm 1863 đã được Napoléon III phê chuẩn.
Nhóm chính quyền thuộc địa của La Grandière ở Sài Gòn bất mãn về việc
chính phủ Pháp chỉ định Aubaret vào nhiệm vụ thương thảo với triều đình
Huế để sửa đổi hoà ước Nhâm Tuất (1862). Tuy nhiên, lợi dụng thời gian
Aubaret chưa đến Sài Gòn, La Grandière đã thực hiện những cơ sở cần
thiết cho bước đầu thực hiện chính sách thuộc địa của người Pháp trên đất
nước Đại Nam.
Trong khi đó thì phái đoàn sứ Phan Thanh Giản từ Tây Ban Nha đáp tàu
Lepanto, đến cảng Alexandrie (Ai Cập) Trung Đông vào ngày 23 tháng 1 dl
năm 1864, một tuần lễ sau đó vào kênh đào Suez ngày 30 tháng 1 dl năm
1864, đáp tàu Japon để về Sài Gòn (tàu Japon đã đợi phái đoàn ở kinh Suez
từ hai tháng rưởi trước đó tức là tàu nầy đã ở bến cảng kênh đào Suez từ 18
tháng 11 dl năm 1863: tài liệu đăng trên tập san BAHV 1-3/1926 trang 75
viết 18 tháng 11dl năm 1864 là sai).
Phái đoàn về đến Sài Gòn ngày 18 tháng 3 dl năm 1864. Đi theo phái đoàn
về Sài Gòn còn có phó hạm trưởng Boresse của Pháp được cử làm thanh tra
sự vụ người bản xứ. Tất cả đều được thống đốc La Grandière và các người
Pháp ở Sài Gòn tiếp đón trọng thể và dù có bất mãn lo âu nhưng họ đã có
thái độ kính trọng và khâm phục một cách đặc biệt đối với ông Phan Thanh
Giản vì cung cách dấn thân phục vụ của ông cho đất nước Đại Nam.
Tờ báo Le Courier de Saigon (số ra ngày 22 tháng 3 dl năm 1864) đã viết