KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 143

và thương lượng giữa Aubaret và Phan Thanh Giản.
Hoà ước mới được Aubaret cùng với phái đoàn Phan Thanh Giản ký kết và
trao đổi vào ngày 15 tháng 7 dl 1864 nhưng hội đồng nội các chính phủ
Pháp ở Paris đã không chuẩn phê hòa ước nầy.
Ngày 29 tháng 1 dl năm 1865, thống đốc La Grandière được chính phủ
Pháp thông báo dứt khoát không chấp nhận để triều đình Đại Nam chuộc
lại 3 tỉnh đã mất. La Grandière cho triều đình Huế biết quyết định không
phê chuẩn của chính phủ Pháp. Như thế có nghĩa là hoà ước Nhâm Tuất
(1862) vẫn còn tồn tại và có hiệu lực chấp hành.
*
Rõ ràng là Tự Đức và các triều thần thủ cựu, chậm tiến, ù lì ở Huế đã làm
đình trệ việc lấy lại các vùng lãnh thổ ở Nam Kỳ đã bị quân xâm lược Pháp
đánh chiếm. Trọng tâm của Tự Đức là chuộc lại 3 tỉnh bằng bất cứ giá nào
không phải vì các vùng đó có những nguồn lợi phong túc quý báu cho nhân
dân miền Nam nhưng vì các vùng đó có những mối ràng buộc tình cảm
riêng tư với hoàng tộc nhà Nguyễn (mẹ sinh của Tự Đức là người Gia
Định). Khi gởi phái đoàn Phan Thanh Giản sang Paris, công tác chính của
Tự Đức giao cho phái đoàn là tìm mọi cách để chuộc lại 3 tỉnh bị mất
nhưng lại tiếc tiền bồi thường chiến tranh, tiền từ kho bạc của nhà vua dù là
tiền bạc tích lũy được bằng cách thu tóm từ mồ hôi và công lao của dân
chúng. Thái độ thiếu hiểu biết được đàng đầu nắm đàng cán, được voi đòi
tiên của Tự Đức khiến cho người Pháp bực bội chán nản. Aubaret có lúc đã
đề nghị chấm dứt cuộc thương thuyết.
Người Pháp đã hớn hở vui mừng cho rằng chính những trò cãi bướng cố lì
kéo dài thời gian của triều đình Huế để chờ sự chán nản buông trôi của
người Pháp đã giúp cho chính sách thuộc địa non trẻ của họ tại Nam kỳ tiếp
tục tồn tại. Tác giả A.Delvaux trong bài viết L Ambassade de Phan Thanh
Giản en 1863 d après les documents français đã không ngần ngại mà viết ra
rằng tác giả thành khẩn ca ngợi những nhà đại ái quốc đã biết cách bảo tồn
và phát triển nền đế quốc thuộc địa của nước Pháp tại Viễn Đông: "En
terminant ce modeste travail, je ne puis m empêcher de rendre mes humbles
hommages aux grands patriotes qui ont su maintenir et faire prospérer notre