KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 176

(còn gọi là Thanh giang) cùng phát nguồn từ cao nguyên Tây Tạng giống
như con sông Cam-Bốt (tức là sông Mê Kong. Hai con sông lớn nầy cùng
chảy song song và gần sát với nhau mà chỉ cần một con kinh đào cũng
khiến cho chúng có thể thông thương được với nhau. Chỉ nhìn lên bản đồ
thì cũng có thể đánh giá được tầm mức quan trọng của đường sông thông
suốt nầy luân lưu liên tục trong nội địa của một đế quốc giàu có trên địa cầu
với một chiều trải rộng gần 1,500 dặm (1 dặm đường bộ = 4 km; 1 dặm
đường biển = 5.5 km).
Phải thấy được những công trình nghiên cứu thuộc bản chất nào cần phải
thực hiện để ước lượng một cách toàn vẹn giá trị vị trí hàng đầu của Sài
Gòn trên một mạng lưới thương mại vô cùng kỳ diệu và chính quyền sẽ
không chần chừ để thực hiện những công trình nghiên cứu theo chiều
hướng đó. Tuy nhiên, ngoài phần giả định của vấn đề, lại còn có sự gia tăng
của những nguồn thông tin chắc chắn về vị trí quan yếu của Sài Gòn, xem
Sài Gòn như là một nhà kho trung gian chứa những sản phẩm của một số
vùng ở Á Châu. Vùng vịnh biển Xiêm La (Thái Lan) không có được một
bến cảng nào có thể so sánh với bến cảng Sài Gòn; ngoại trừ được dùng
như là con đường biển giao lưu để đi sang Trung Quốc, các vùng cận duyên
của vịnh Xiêm Lan rất nguy hiểm và khó khăn cho cho tàu thuyền vào sát
bờ biển. Ở phía bên kia thì những kinh rạch trong nội địa là những tiện ích
lớn lao cho việc chuyển vận hàng hóa từ khắp nơi đưa vào bến cảng Sài
Gòn và có thể không ngần ngại mà nói rằng đây mới chính là nơi mà ngành
thương mại chọn làm điểm bốc dở hàng hóa xuất nhập bến cảng.. Gạo,
bông vải, gỗ đóng thuyền buồm, ngà voi từ nước Cam Bốt (Cao mIên), quế
hương từ các tỉnh miền Trung (Trung Kỳ), kim loại quý, tơ sợi từ miền Bắc
(Bắc Kỳ) sẽ đổ vào thêm cho nguồn tài nguyên địa phương của Nam Kỳ hạ
và sẽ biến lãnh thổ thuộc địa của chúng ta trở thành một trọng lực mạnh mẻ
đối kháng với ảnh hưởng lan tràn của người Anh ở Miến Điện. Chỉ cần một
ít khôn khéo chinh phục và đưa vương quốc Xiêm, đế quốc Ava (hay đế
quốc Miến Điện) liên minh với chúng ta. Vì lý do địa thế mà nước Cam Bốt
đã chịu đặt dưới sự đô hộ của chúng ta và các điều kiện thi hành chính sách
bảo hộ vừa được chuẩn phê từ nước Pháp. Đã có thể nhìn thấy trước được