NQS
Khảo Luận Về Ông Phan Thanh Giản
Chương 28
Nếu biết khai triển tình trạng hiện giờ của những nguồn tài nguyên trên
thuộc địa cùng với những môi trường mà lãnh thổ nầy cung ứng cho nền
thương mại thì chúng ta có thể hy vọng rằng vận mệnh của lãnh thổ thuộc
địa nầy sẽ rất thịnh vượng và phong phú. Tuy nhiên, ngoài sự màu mỡ
phong phú riêng của lãnh thổ thuộc địa hiện nay lại còn những thứ màu mỡ
phong phú khác mà tôi chưa nói đến, và với đà chiến đấu đang gia tăng từ
từ của quân ta hướng về các miền xa xôi thì sớm muộn gì các thứ ấy sẽ
được lôi kéo vào vòng quỹ đạo sinh hoạt của chúng ta: thật vậy, chúng ta
thử dành ít phút để xem xét vị thế của Sài Gòn với những ngòi rạch giao
thông nối liền những nguồn mạch nước quan yếu chảy qua các nước nằm
trên bán đảo Ấn-Hoa và hàng hàng lớp lớp thị trường thiên nhiên rộng mỡ
cho các sản phẩm của vùng đất rộng lớn mênh mong nầy; hãy điều tra dòng
lưu hành của những con sông lớn bắt nguồn từ cao nguyên nước Tây Tạng
chảy xuyên qua các phần đất đông dân cư của Trung Quốc; hãy thử đo
lường sự phong phú của những tài nguyên chưa được khai thác nơi các
vùng đồi núi dọc quanh các con sông lớn đó. Nếu nghe theo những truyện
kể của các người du hành thì các vùng đồi núi nầy có những cư dân cần cù
khéo léo đang làm ăn giao dịch với Thiên Quốc Trung Hoa. Có một điều
chắc chắn là tỉnh Vân Nam của Trung Quốc hằng năm gởi đi rất nhiều công
nhân xuống vùng thượng nguồn sông Mê Kong ở trên lãnh thổ Cao Miên
để khai thác các loại hầm mõ hổ phách, cẩm thạch trắng, kẽm, vàng, bạc.
Rất nhiều bộ tộc người Lào sản xuất rất nhiều lúa gạo, bông vải, tơ sợi bán
cho Trung Quốc và mua lại những sản phẩm công nghiệp. Phẩm chất cao
cấp của các loại sơn, sáp, cây đại hoàng mà Trung Quốc xuất cảng sang các
nước Âu Châu với giá thật đắt đều được khai thác từ vùng đất chưa khai
phá nầy, một nơi mà vạn vật thiên nhiên được cấu thành không khác gì nếu
so sánh với tất cả những vùng đất thực vật sung túc ở dãy núi Hi Mã Lạp
Sơn. Ngoài ra còn có loại cây nhựa kết, mộc hương, cây bồ đề (an tức
