KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 173

Vào ngày 1 tháng 5 loại nhà lợp ngói tăng lên quá con số 200 rất nhiều).
Những căn nhà của người Âu Châu nầy được xây cất lại từ những ngôi nhà
đổ nát của người An Nam trước đây để lập thành phố thủ đô thuộc địa của
người Pháp với số dân cư gần 4 triệu người; đó là không kể đến giá trị đất
đai. Thương nghiệp hiện đang thử bổ xung những khiếm khuyết trong các
công tác do nhà nước (Pháp quốc) đảm trách bằng cách thành lập một công
ty đào vét vũng ụ sửa chữa tàu thuyền; một dịch vụ thông tin liên lạc giữa
Singapore và Sài Gòn bằng loại tàu chạy máy hơi nước để thay thế cho
ngành chuyển đạt thư tín thất thường và tùy thời do các tàu chiến đảm trách
định kỳ theo ngành chuyển vận của hoàng gia Pháp quốc. Các kỹ nghệ máy
móc, khai thác gỗ được thành lập. Một vài nhóm thực dân ở vùng Bourbon
bị thu hút bởi các tiện ích chuyển vận của xứ nầy cho nên họ đang suy tính
thiết đặt các nhà máy lọc đường mía ở đây để giảm bớt chi phí tiêu hao
trong việc dùng quá nhiều lừa và xe kéo để chuyển tải mía ở đảo Réunion.
Thị trường chuyển nhượng trồng cây thuốc lá đang thành hình. Ngành kỷ
nghệ tơ tằm đang được chú trọng nghiên cứu. Tấc cả những sự tiến triển
được nẩy nở giữa những tình hình không mấy tốt đẹp cùng với những mâu
thuẫn tai hại. Số kiều dân Âu châu ở Sài Gòn ngang bằng và có thể vượt
hơn số kiều dân Âu châu ở Singapore đã có kể từ 50 năm qua tới nay. Phải
chăng tất cả những điều nầy lại là những bằng chứng nguy hại cho các
mầm móng nẩy sinh sự phồn thịnh ma thiên nhiên đã đặt để trên phần lãnh
thổ nầy của miền Nam Kỳ hạ hay sao? Và phải chăng chúng ta không thấy
được rằng chúng ta đang hưởng được lợi lộc một cách nhanh chóng hơn là
chúng ta mong đợi hay sao ?
*
III
Trên đây là thời điểm hiện tại của miền Nam Kỳ thuộc Pháp. Phải thấy rằng
thời điểm nầy không phải chỉ là những hứa hẹn nhưng nó cho phép ta dự
tính được tương lai một cách xác thực. Tôi lặp lại rằng: đừng quên chúng ta
đang ở vào buổi giao thời của cuộc chinh phục và chỉ mới đếm được từng
giờ chung đụng với một dân tộc đã sinh sống lâu đời ở đây.