nhận thức được những điều gì cần phải thực hiện để bảo đảm cho người
dân có thể sống hạnh phúc và chính là vì vấn đề có liên hệ đến cảm tính
cùng với đức tự trọng đã khiến cho vị quan lão thành nầy không còn thiết
sống dưới dự chi phối của những hậu quả chính trị sai trái và dẫy đầy trách
nhiệm do chính quyền của triều đình nước An Nam tạo ra.
Những biểu lộ chính thức về lòng kính mến và tình bằng hữu của tôi trong
lá thư nầy ông cần phải lưu giữ lại trong gia tộc như là một bằng chứng về
những cảm tình mà người Pháp sẽ giữ riêng cho phụ thân đáng kính của
ông và gia tộc của ông ấy.
Ông hãy tin rằng tôi sẽ cố gắng bằng mọi phương cách mà tôi có được để
đảm bảo cho con cháu của vị quan lão thành có được những quyền lợi và
chức vị thích hợp với họ trong tương lai.
Xin ông hãy chấp nhận lòng kính trọng rất đặc biệt của tôi.
Sài Gòn ngày 15 tháng 10 dl năm 1867
Ký tên: De la Grandière"
La Grandière đã ra lệnh cho thuộc hạ dưới quyền đặt quan tài của ông trên
một chiếc ghe lớn và được một pháo thuyền của Pháp kéo về làng Bảo
Định gần cửa sông Ba Lai tỉnh Bến Tre. Một đội quân dàn chào danh dự
của quân đội Pháp cũng được phái đến để cung hầu quan tài của ông Phan
Thanh Giản suốt thời gian tiến hành lễ an táng theo tục lệ của người Đại
Nam. Dân chúng tham dự đám tang rất đông. Mộ chí của ông ghi Lương
Khê Phan lão nông Chi Mộ.
*
VI/-VỀ VIỆC ĐÁNH GIÁ ÔNG PHAN THANH GIẢN
BỊ LÊN ÁN LẦN THỨ NHỨT:
Tháng 4 â.l, năm Nhâm Tuất (1862), trong lúc tình hình bất ổn ở Bắc Kỳ
không thể giải quyết, Bonard lại sai hạm trưởng tàu chiến Forbin là Simon
đến cửa biển Thuận An (đầu tháng 5 d.l năm 1862) để đưa thư liệt kê 3 điều
kiện tiên quyết để hòa đàm: 1/ - Trong vòng 3 ngày phải trả trước cho
người Pháp 100,000 quan tiền bồi thường chiến tranh tính ra lạng bạc; 2/ -
Để cho Pháp đặt người của họ toàn quyền cai quản trên các vùng đất hiện
