nhượng đất và chịu trả quá nhiều tiền bồi thường; đề nghị bắt tội họ vì
không chu toàn trách nhiệm được giao phó từ trước.
Tự Đức cho rằng nếu bắt tội Phan Thanh Giản và Lâm Duy Hiệp thì không
thể tìm được người khác có khả năng như họ để nhận lãnh trách nhiệm hoà
nghị và do đó giao cho Phan Thanh Giản lãnh tổng đốc Vĩnh Long, Phan
Duy Thiếp (Hiệp) lãnh chức tuần phủ Thuận - Khánh nhưng 2 người vẫn
phải tiếp tục trách vụ đàm phán với người Pháp để chuộc tội.
Một kẻ lãnh đạo quốc gia có liêm sĩ và đạo đức phải biết nhận trách
nhiệm về khả năng cai trị yếu kém của mình với tổ quốc, với dân chúng.
Những hàng cộng sự của mình chỉ là cấp thừa hành phải làm theo lệnh của
cấp trên khi cấp trên là một kẻ ôm đồm thu tóm hết quyền lực kể cả quyền
làm chủ mạng sống của mọi người không phân biệt là hạng thứ dân hay
quan đại thần.
Đáng lý câu tuyên bố của Tự Đức phải như sau thì chắc là đúng hơn:
"thương thay con đỏ của lịch triều, nào có tội gì? Rất là đau lòng. Không
những là Trẫm có tội với triều đình nhà Nguyễn mà còn mắc tội đối với
nghìn muôn đời vậy!" Và sau khi đóng tuồng nhận tội như thế rồi Tự Đức
lại đóng tuồng tuyên bố tự thoái vị, rồi mấy ông đại thần thần ở Huế giả bộ
quỳ lạy ôm chân năng nỉ xin Tự Đức đùng bỏ ngôi, rồi bên ngoài sai quân
binh giựt giây cho dân chúng tụ họp biểu tình hoang hô ủng hộ Tự Đức,
ủng hộ tập đoàn đình thần ăn không rỗi nghề ở Huế và đã đảo quân xâm
lược Pháp thì có lẽ sách sử nhà Nguyễn sẽ để lại cho hậu thế hình ảnh của
một ông vua hiền sáng giá biết nhận lãnh trách nhiệm có tên là Tự Đức
chăng? Nếu Tự Đức đã làm được như thế thì rất có thể đã gây được xúc
động của toàn quân toàn dân và biến họ thành một khối đại đoàn kết dân
tộc để chống quân xâm lược phương Tây. Cần gì mà phải trút hết tội lỗi lên
đầu ông Phan Thanh Giản và ông Lâm Duy Hiệp!
Không phải tất cả người hậu thế đều ngây thơ và xuẩn động đến mức độ tin
tưởng lời tuyên bố buộc tội thốt ra từ miệng của Tự Đức rồi sẽ hùa theo Tự
Đức để làm mốp méo lịch sử.
Câu tuyên bố của Tự Đức cho thấy rõ trong chế độ tập đoàn phong kiến dù
ở bất cứ triều đại nào, dù bất cứ ở đâu thì người dân đen luôn luôn là kẻ tôi
