KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 24

atteindraient pas dans un approvisionnement qui, pour eux, est la première
condition de la vie. Le Kinh lược se récria sur tant de dureté, sur les faits
accomplis, sur l inflexibilité des conditions qui lui étaient transmises, enfin
sur cette nouvelle calamité (3 mai 1861). "Depuis trois ans que vous nous
faites la guerre, rien dans ce malheureux empire n a échappé aux coups que
vous avez portés. Nos magasins ont été incendiés, nos forteresses prises et
démantelées, nos bâtiments de guerre brûlés, notre commerce ruiné; nos
jonques chargées d étoffes précieuses ont été coulées, nos soldats tués, nos
maisons détruites. Vous nous demandez de l argent; nous sommes devenus
pauvres. Est-ce donc un spectacle agréable au Maîttre du ciel que celui de
tant de calamités donc vous êtes cause? Maintenant vous arrêtez les riz; nos
peuples mourront donc de faim." Et à la fin, non sans fierté: "Puisque c est
la dernière ressource que votre Excellence nous laisse, eh bien! nous
trouverons encore des armes et nous vous combattrons."
Le vice-amiral répondit (7 mai 1861) "qu il ferait ses efforts pour repousser
les armes par les armes.
Tạm dịch: Tác giả Pallu nói rằng sự kiện mới mẻ nầy khiến cho người An
Nam bị sửng sốt. Ngay cả vào lúc tỉnh Mỹ Tho đã bị chiếm cứ, họ vẫn còn
tiếp tục hy vọng rằng chiến tranh khắc nghiệt sẽ không đụng tới nguồn thực
phẩm mà đối với họ là điều thiết yếu số một cho cuộc sống. Viên quan kinh
lược cực lực phản đối về những chuyện đã rồi, về tính cách không co dãn
của những điều kiện gởi tới cho ông và nhất là tai họa mới nhận được (3
tháng 5 dl năm 1861). "Kể từ sau 3 năm các ông gây chiến với chúng tôi,
không có một cái gì trong đất nước bất hạnh nầy thoát khỏi được những
trận đánh đấm của các ông mang tới cho chúng tôị kho lẫm của chúng tôi bị
thiêu rụi, thành quách bị đánh chiếm và giựt sập, tàu chiến bị đốt cháy, việc
buôn bán của chúng tôi bị sụp đổ, ghe thuyền chở hàng tơ lụa quý hiếm của
chúng tôi bị đánh chìm, quân binh của chúng tôi bị giết hại, nhà cửa bị
thiêu đốt. Các ông đòi tiền; chúng tôi trở thành bần cùng. Như thế phải
chăng là một cảnh tượng thú vị dâng lên cho đấng tạo hóa với bao nhiêu tai
họa do các ông gây ra? Nay các ông lại chận ngăn lúa gạo và người dân của
chúng tôi sẽ bị chết đói." Và cuối thư, với lời lẽ không kém phần tự phụ: