KHẢO LUẬN VỀ ÔNG PHAN THANH GIẢN - Trang 70

la ratification des souverains, des lettres de créance seront échangées dans
la Capitale annamite pour servir et faire valoir ce que de droit.
(Lê Thanh Cảnh; Notes pour Servir à l Histoire de l Établissement du
Protectoral Français en Annam, trang 382, 383,384,385; Đô Thành Hiếu Cổ
Tập San - BAVH - số 4 -tháng 10 - 12 năm 1937).
*
- Định ước năm Nhâm Tuất (1862) do Sử quán triều Nguyễn ghi chép trong
Đại Nam Thực Lục Chính Biên
<< Vua nói:" Thương thay con đỏ của lịch triều, nào có tội gì? Rất là đau
lòng. Hai viên nầy không những là người có tội của bản triều mà là người
có tội của nghìn muôn đời vậy! ".
<< 12 khoản là:
- Từ sau khi vua 2 nước Phú-lãng-sa và Y-pha-Nho với vua nước Đại Nam
cùng dân của 3 nước, không kể người nào với địa phương nào, đều cùng
đôn đốc hữu nghị, hòa hảo lâu dài.
- Hai nước Phú và Y truyền đạo thiên chúa ở nước Đại Nam, ai muốn theo
cũng cho, ai không theo cũng không bắt buộc.
- Về 3 tỉnh Biên Hòa, Gia Định, Định Tường và 1 xứ đảo Côn Lôn giao cho
nước Phú quản hạt. Như người buôn bán của nước Phú chạy tàu, thuyền lớn
nhỏ từ biển khơi đến các sông lớn, sông nhỏ đi sang các xứ nước Cao Miên
buôn bán, đều được tùy tiện. Nếu tàu nhà binh của nước Phú do tự ngoài
khơi ấy đi vào các sông xem xét cũng cho tùy tiện.
- Từ sau khi nghị hòa, nếu có nước khác muốn đến nước Nam gây sự, hoặc
muốn cắt đất giảng hòa, nên báo tin cho nước Phú tính bàn, tùy nghi cùng
giúp đỡ. Về trong khoản giảng hòa với nước khác mà có sự cắt đất, nếu
nước Phú bằng lòng làm thì làm, không bằng lòng thì bất tất làm.
- Người buôn ở 2 nước Phú, Y đến buôn bán ở 3 cửa biển Đà-Nẵng, Ba-
Lạt, Quảng-Yên, đều nên đây đó cùng yên, cho được tùy tiện, về thuế lệ
của nước Nam phải chiểu lệ mà giao nộp. Nếu người buôn của nước Nam
có muốn đi sang buôn bán ở 2 nước Phú, Y, cũng được đây đó cùng yên,
đều cho tùy tiện, y theo thuế lệ của 2 nước ấy mà nộp. Nếu người nước
khác đến buôn ở nước Nam, thì các quan nước Nam không được tư vị giúp