KHẢO DỊ
Truyện trên có lẽ là bóng dáng xa gần của một thần thoại nào đó (xem Lược
khảo về thần thoại Việt-nam)[2].
Có nhiều dân tộc ở xung quanh ta có những truyện cổ tích hoặc những
mảnh thần thoại ít nhiều tương tự với truyền của người Việt. Ví dụ truyện
của người Mường Ta-kheo Ranh với cây thuốc bất tử:
Có một người thợ săn tên là Ta-kheo Ranh, một hôm lên núi Lô đâm được
một con nai. Ngồi nghỉ ở dưới bóng cây, anh bỗng thấy có một con rắn đến
nhặt một vỏ cây đem lại áp vào vết thương con nai. Chỉ một lát sau con vật
sống lại và lủi thủi đi mất. Anh lại đi săn được một con thú khác và đưa đến
chỗ cũ rồi rình xem. Anh lại thấy con rắn đến cứu như lần trước. Anh nhớ
lấy cây thuốc quý. Một hôm có một người mắc nạn không may bị chết, Ta-
kheo Ranh bèn lên núi Lô lấy vỏ cây về thử cứu chữa. Quả nhiên người
chết sống lại. Từ đấy hễ có ai chết là người ta cầu cứu với Ta-kheo Ranh.
Chỉ ít lâu sau cả một xứ Mường không một ai chết nữa. Từ đó anh nổi danh
với cây thuốc bất tử.
Tin ấy lan truyền đến tận Trời, Trời bên sai sứ giả xuống đón anh và bứng
cả cây thuốc lên. Từ đấy Ra-kheo Ranh trở thành thày thuốc của Trời, khắp
cõi trời đều trở nên bất tử. Trái lại, ở cõi trần vì mất cây thuốc quý nên ai đã
chết là chết luôn. Mỗi lần có người chết lên trời, họ thường tìm đến Ta-
kheo Ranh đề cầu cạnh, chẳng hạn nhờ anh giả nhận làm con cháu, để được
nhẹ tội, hy vọng khỏi xuống địa ngục.
