Nguyễn đổng Chi
Kho Tàng Truyện Cổ Tích
133. NGƯỜI HÓA DẾ
Vào đời nhà Lê người ta hay chơi trò chọi dế. Người ta cố tìm những con
dế khỏe mạnh khéo chọi và bán giá cao. Mỗi lần có cuộc chọi dế, người
đánh cuộc vây vòng trong vòng ngoài, chủ nhân của những con dế thắng
trận vừa được những món tiền thưởng lớn lại vừa được đám đông trầm trồ
thán phục. Vì thế, từ quan chí dân, ai nấy đua nhau nuôi dế chọi, chính nhà
vua lại là người say mê thú chơi này đệ nhất. Có những viên quan chuyên
có mỗi một việc nuôi và chăm sóc đàn dế chọi cho nhà vua. Có những viên
nội giám chuyên đi lùng dế trong dân. Trong cung thường mở những ngày
hội chọi dế, có nhiều quan lớn các trấn về dự các trận đấu. Để luôn luôn có
dế tốt, vua ra lệnh cho mỗi tổng ở gần kinh kỳ phải tìm cho được ít nhất là
một con dế chọi đem nộp, nếu quả là dế hay thì sẽ miễn trừ sưu thuế, trái
lại nếu nộp dế xấu hay không có đế, thì phải tội nặng.
Bấy giờ vùng Kinh-bắc về tổng Đại-mão, có một ông cai tổng nuôi một con
dế chọi hay lắm. Tất cả những con dế có tiếng là hay đem đến chọi với dế
của ông cũng đều thua chạy. Vì thế ông quý dế mình hơn vàng, hết sức
chăm chút để đợi ngày tiến vua. Ông nghĩ bụng: - "Có thể nhờ nó may ra
vụ thuế năm nay được tỉnh giảm ít nhiều".
Sắp tới ngày tiến dế, một hôm ông cai tổng đi chợ để sắm sửa hành trang. Ở
nhà hôm ấy chỉ có mỗi một mình thằng con ông còn nhỏ giữ nhà. Buồn
tình, nó gọi bọn trẻ lối xóm tới chơi. Chơi được một chốc, chúng nó bày trò
chọi dế. Tuy biết dế của bố không được phép mó vào, nhưng nay nhân bố
mẹ vắng nhà, thằng bé mở lồng bắt con dế quý ra, cho chọi với dế của
chúng bạn. Chẳng biết chúng nó bắt lên bắt xuống thế nào mà chỉ được một
chốc con dế quý tự nhiên ngắc ngoải, rồi lăn ra chết. Thấy dế chết, thằng bé
vô cùng sợ hãi. Nghĩ đến những trận roi sắp tới của người bố nghiêm khắc,
nó không còn hồn vía nào nữa. - "Mất con dế tiến, bố ta mà về thì sẽ vặn cổ
không tha!". Nghĩ vậy thằng bé vội bỏ nhà cắm cổ ra đi một mạch.
Khi ông cai tổng trở về, như thường lệ, đến ngay chỗ lồng nâng niu con dế
