- "Ông chủ nương bí chết, nên khiêng vào hang vàng để đền ơn". Nhờ vậy,
em lấy được vàng về.
Thấy em giàu có, người anh đòi để mình đi rẫy thay. Chị dâu nấu cơm cho
chồng ăn thật no để có sức gánh về nhiều vàng. Nửa đường vì ăn quá no,
người anh tuôn ra một tràng rắm. Đàn khỉ bảo nhau: "Ông chủ chết thối rồi,
quẳng đi thôi!". Người anh nói: - "Ấy phải đưa ta đến hang vàng chứ!".
Chúng sợ quá quẳng anh xuống dốc, chết [6] .
Truyện của người Mèo cũng có hai anh em mồ côi và một chị dâu xúi bẩy
chồng đuổi em. Em cũng nhặt được hai hạt giống rơi - nhưng ở đây là lúa
mạch - sau khi xin anh chị không được. Hai hạt tự nhiên mọc đầy đám
nương. Em làm chòi canh. Khỉ đến ăn, em đuổi. Ở đây truyện lại phần nào
giống với truyện Cây khế (xem Khảo dị truyện số 58, tập II), khỉ bảo anh:
- "Ăn một bông lúa trả một cục vàng". Ăn no, chúng bảo anh giả chết để
chúng khiêng đi, ai hỏi cũng không nói, ai gọi cũng không thưa, đưa đến
một nơi lấy vàng. Anh bèn để chúng khiêng. Dọc đường nghe có tiếng trao
đổi: - "Đứa này chết à? Chôn nó ở núi vàng hay núi bạc?". "Xác nó thơm
chôn núi vàng". Đến một cái hang, chúng đặt anh xuống bảo: "Vàng đấy,
lấy đi".
Thấy em trở nên giàu có, người anh đổi tài sản của mình để lấy nương lúa
mạch. Khỉ cũng đến ăn và hứa như trên. Cũng như truyện của người Nùng,
khi ra đi hắn nghe lời vợ cố ăn thật no để có sức mang vàng, nên khi đàn
khỉ hỏi nhau, hắn đau bụng không nén được cái rắm. Chúng nó bảo: -
"Thằng này bụng trương sắp vỡ, thối quá!". Bèn quẳng xuống vực [7] .
Đồng bào Ca-tu có hai truyện:
1. Có hai anh em A-lan và A-ly mồ côi từ nhỏ. Khi A-lan lấy vợ thì giành
