Xưa, ở Cao-bằng có một người tên là Vi Xuân Ngân là người có hiếu. Mẹ
bị bệnh lạ, thầy thuốc bảo chỉ có uống sữa hươu mới lành. Anh vào núi tìm
hươu không được, ngồi khóc, đến ngày thứ ba bỗng gặp một đạo sĩ đội mũ
vàng, hỏi: - "Tại sao con khóc?" - "Vì không kiếm được sữa hươu về chữa
bệnh cho mẹ". "Muốn kiếm được sữa hươu phi hóa hươu không xong".
"Chỉ mong bệnh mẹ được lành, còn thân này dù hóa hươu có ngại gì". Đạo
sĩ bèn đưa cho một cái da hươu bảo mặc vào, rồi dặn: - "Đừng nói tiếng
người, chỉ kêu "ao, ao" gọi bầy là đủ". Anh đi lẫn vào bầy hươu để lấy
được sữa đưa về và bệnh mẹ anh quả lành.
Sau khi mẹ chết, anh tống tang rồi bỏ nhà đi biệt, người nhà tưởng là đã
chết. Một hôm con là Vi Xuân Lan vào rừng hái củi gặp một con hươu,
hươu bảo: - "Ta là cha mày đã hóa hình về núi. Vì tình cha con nên ta cố
tìm gặp để chỉ cho một cách sinh nhai". Nói đoạn húc đầu vào gốc cây cho
gãy sừng, lấy sừng trao cho con, dặn: - "Hãy lấy dây buộc sừng rồi kéo đi,
sừng vướng vào đâu thì đó là đất làm ăn được và sẽ lấy được vợ đẹp!" Con
bèn làm theo, sừng mắc vào một nơi, bèn đến đấy dựng nhà khai hoang
trồng trọt. Ở đây không phải là nàng tiên gặt giúp, mà nàng tiên bí mật đến
nhặt cỏ rác sau mỗi lần cày bừa. Lấy làm lạ, một hôm anh nấp trong bụi
rậm, đến chiều thấy một nàng tiên từ trên mây bay xuống giấu cánh vào
một hốc cổ thụ rồi ngồi nhặt cỏ. Anh lén lấy trộm cánh đem về giấu ở cót
thóc. Nàng tiên cũng trở thành vợ anh rồi sinh một đứa con. Để dỗ con khi
vắng vợ, anh thường lấy cánh tập bay cho con nín. Cho nên mỗi lần chồng
đi vắng, vợ bế con đi qua cót thóc thì con khóc lóc như đòi vật gì. Nhờ đó
vợ tìm ra đôi cánh của mình, bèn cho con ăn no, đặt con trong một nồi lớn
rồi vỗ cánh bay mất. Chồng về thấy con ngửa mặt lên trời mà khóc, biết là
vợ đã bay đi rồi. Một đêm nọ buồn bã chong đèn ngồi đến khuya, bỗng
nghe ngoài sông có tiếng sột soạt, chạy ra nhìn thì hóa ra là vợ. - "Thiếp là
con gái hạc, vợ nói, chàng là con chúa tiên hươu, bố chàng sai thiếp xuống
trần giúp chàng, nay duyên số đã hết, chỉ đến đây giúp chàng gặp bố một
