cho con cháu ăn. Đói quá, chúng nó tranh nhau bốc ăn khi cháo chưa kịp
chín. Người đàn bà lấy đũa bếp gõ mỗi đứa một cái vào đầu. Chúng chạy
vào khe núi hóa thành khỉ, lông lá mọc đầy người. Bà ta bèn đi gọi con và
cháu về, nhưng đi đến đâu, chúng chạy tán loạn đến đấy. Ông mo về, vợ kể
lại và nói: - "Không biết có phải chúng nó giận tôi đánh hay trời làm ra
thế". Ông mo vào rừng gọi con cháu, nhưng chúng đáp: - "Bây giờ trời đã
bắt hóa khỉ rồi, xin đừng gọi nữa" [23] .
Đồng bào Cham-pa có truyện kể về sự tích con khỉ nhưng lại giống truyện
Tam và Tứ (xem truyện số 150, tập IV):
Có hai anh em Run và Rai, bố mẹ chết, Run chiếm đoạt cả gia tài. Sau đó
Run đưa Rai lên rừng đỗn gỗ. Vì đói quá nên Rai hỏi vay Run bát gạo -
"Mỗi bát gạo phải đổi một con mắt!". Thằng anh độc ác nói thế. Rai vay
một bát bị Run móc một mắt. Nhưng ngày hôm sau lại đói, Rai đành đổi
con mắt kia lấy bát gạo thứ hai. Run bỏ em về nhà. Rai lạc trong rừng sâu.
Bỗng nghe đôi chim cu xanh nói với nhau thương hại cho anh chàng mù.
Một con bảo Rai: - "Hãy ngửa mặt lên ta cho mắt". Rai ngửa mặt và chim
thả xuống hai hòn ngọc đúng và hai hố mắt, mắt lại sáng như xưa. Rai
xuống nước bắt được con cá thần. Cá bảo đưa mình về nuôi. Sáng dậy, Rai
thấy chỗ hồ cá đầy vàng ngọc. Giàu có, Rai mời Run đến ăn giỗ. Biết vì sao
mà em giàu, Run mượn con cá thần về nuôi, nhưng cá chỉ cho giẻ rách và
phân. Run giận, bắt cá ăn thịt. Rai đem chôn xương cá ở một mảnh đất do
một con gà chỉ cho, tự nhiên mọc lên hai cây tre đầy lụa là gấm vóc vàng
bạc. Run lại đến mượn cây tre về trồng, tre chỉ cho giẻ rách nên Run chặt
đem đun bếp. Rai đi tìm tre và mang tro về hòa nước tắm: cả hai vợ chồng
trở nên đẹp đẽ, Run cũng lấy tro về tắm, nhưng giội xong thì trở nên ngứa
ngáy, lông lá mọc đầy người. Rai được thần bảo nung gạch đỏ bỏ gần chỗ
Run tắm. Vợ chồng Run ngồi lên bị bỏng đít chạy lên rừng thành khỉ.
Người Khơ-me (Khmer) cũng có một truyện nói vì sao con khỉ đỏ đít:
