Nhưng về sự tích cá he, không phải chỉ có mỗi truyện trên kia. Lăng-đờ
(Landes) trong sách đã dẫn, có sưu tập được hai truyện nữa, có những mô-
típ khác hẳn với mấy truyện vừa kể.
Truyện thứ nhất tức là truyện Con mụ lường (xem truyện số 84, tập II).
Truyện thứ hai:
Xưa có một cô gái con một phú ông. Trong làng có một chàng học trò
nghèo thỉnh thoảng đến nhà cô xin ăn. Dần dần cô gái phải lòng anh ta và
ước hẹn có ngày nên vợ nên chồng. Nàng lấy trộm của cha mẹ một nén
vàng đưa cho, bảo cố học thi đỗ, hứa sẽ chờ đợi. Người học trò cảm ơn và
thề bồi với cô gái.
Không ngờ khoa thi năm ấy người học trò bị hỏng. Vừa buồn vừa thẹn,
chàng bỏ đi xứ khác, quyết thi đậu mới trở về. Về phần cô gái nghe tin
người yêu thi hỏng, lại đi biệt tích nên cũng rất chán nản. Sau cùng không
thể chờ mãi được, cô phải kết hôn với một người giàu sang trong vùng.
Mãi đến bảy năm sau, người học trò mới thi đậu và được bổ làm quan. Tin
rằng người yêu vẫn còn chờ mình, anh chàng vui vẻ tìm về quê hương. Khi
biết nàng đã có chồng, chàng mới quyết định không gặp nữa.
Về phía người đàn bà nọ, nghe tin người yêu cũ đã đỗ đạt làm nên, lại có ý
đi tìm mình, chắc là vẫn trung thành với lời thề xưa nên bỏ chồng tìm đến
nhà người cũ. Anh chàng đón tiếp rất tử tế nhưng khi nghe nhắc lại lời ước
cũ thì đáp: - "Nàng đến thăm tôi chơi thì được nhưng đến để lấy tôi thì
không được. Hãy trở về với chống cũ đi! Một người đàn bà không thể có
hai chồng!". Không ngờ câu trả lời lại như vậy, người đàn bà thẹn quá đáp:
