112
Bác Ba ñem việc cột gãy ra phân trần, nhưng cô nào ñâu có nghe:
- Thôi bác chịu khó ñi tìm cho tôi ñi. Năm trâu sao lại có sáu cột?
Thấy cô ta lẩm bẩm mãi mấy tiếng "năm trâu sáu cột", bác lực ñiền nổi xung:
- Chỉ có bắt cô trói vào cột này thì họa chăng mới thành sáu ñược!
Cô gái phú ông không phải là tay vừa, nhảy lên xỉa xói bác Ba. Bác Ba bực
mình bỏ ñi vào rừng. Cô tiếp theo chân bác. Rồi ñó hai câu "năm trâu sáu cột"
và "bắt cô trói cột" trở thành lời ñối ñáp của hai bên.
Cả bác Ba và cô gái về sau ñều hóa thành chim. Hai con chim ñó xuất hiện ở
vùng rừng núi Thái-nguyên, Bắc-cạn là vùng xảy ra câu chuyện. Hai con chim
kiếm ăn từ nhá nhem cho ñến mờ sáng: một con ñàng này núi, một con ñàng kia
núi, một con kêu: "Năm trâu sáu cột", một con ñáp: "Bắt cô trói cột"
1
. Người ta
nhận tiếng kêu của từng con một mà ñặt tên
2
.
KHẢO DỊ
Về Sự tích chim năm-trâu-sáu-cột, theo lời kể của ñồng bào thiểu số ở vùng
Hà-giang, Tuyên-quang thì lại có những ñiểm hơi khác. Truyện này có lẽ là
nguồn gốc của truyện vừa kể trên:
Ngày xưa, ở vùng Tuyên-quang, Hà-giang có một thổ lang giàu có nhưng lại
hiếm con. Hắn nuôi ñược hai người con nuôi: một trai, một gái rất xinh xắn và
linh lợi. Khi thổ lang chết, người vợ sợ ñất ñai của cải của mình sẽ bị một thổ
lang lân cận có thế lực chiếm ñoạt nên cố tìm cách giữ về cho mình. Mụ thấy thổ
lang nọ ñang khao khát con gái nuôi của mình, mới trang ñiểm cho nàng và dỗ
dành nàng làm thiếp người thổ lang kia. Mụ nghĩ bụng một khi ñã trở thành mẹ
vợ thì chàng rể kia sẽ ñể cho mình và tài sản của mình yên ổn.
Không ngờ cô gái nuôi từ trước ñã chung tình với người con trai nuôi. Hai bên
từng yêu thầm dấu vụng và quyết sống chết với nhau. Vì thế, tuy mẹ nuôi hết
sức khuyên dỗ nhưng cô gái nhất quyết không nghe. Thổ lang kia chờ mãi không
ñược, toan dùng mưu chiếm ñoạt. Người vợ góa của thổ lang nọ bèn sai người
ñem trâu bò vàng bạc ñến biếu và ñoan rằng thế nào cũng tìm ra cách bắt con gái
mình vâng lời.
Một hôm, mụ sai con gái nuôi chăn một ñàn trâu năm con, dặn tối về buộc mỗi
con vào một cọc cho cẩn thận. Buổi chiều hôm ấy, cô gái sau khi cho trâu ăn no,
1
. Có người cắt nghĩa tiếng kêu của loài chim ñó là "Bắc-quang Bắc-mục" hay "Hà-giang
nước ñộc" nhưng không kể thành chuyện.
2
. Theo Nguyễn Bính. Truyện cổ tích Việt-nam.
