137
Truyện của người Nhật-bản Con chim sẻ bị cắt lưỡi:
Một ông già không con, nuôi một con chim sẻ làm con mà ông rất yêu. Một
hôm, vợ ông ñi giặt về thấy mất một món ăn. Hỏi thì chim nói thật là mình ñã ăn
vì món ăn ñựng vào bát của nó. Bà già bèn cắt lưỡi chim và ñuổi ñi. Ông già ñi
vắng về thấy mất chim, cất công ñi tìm. Tìm ñược chim, chim ñưa ông về nhà
mình. Cả nhà chim tiếp ñãi rất hậu, cho ông ăn ngon, uống rượu (xa-kê), lại tổ
chức nhảy múa ñiệu chim sẻ cho vui. Lúc ông về, chim ñưa ra hai cái sọt kín, ñể
ông chọn lấy một. Ông già nghĩ mình già yếu chọn cái sọt nhẹ. Khi về hóa ra
ñầy một sọt vàng bạc và vật quý. Nhưng vợ trách chồng sao không lấy cái sọt
nặng; sau ñó, bà già cũng cất công ñi tìm chim sẻ, cầu xin chim cho mình một
cái sọt như chồng. Chim cũng ñưa ra hai cái sọt cho chọn một. Bà già chọn cái
sọt nặng. Khi về, mở ra thì một lũ rắn rết và quỷ từ trong sọt nhảy ra làm cho bà
chết giấc
1
.
Một loại truyện nữa giống với Sự tích con khỉ nhưng thường kết hợp với một
số mô-típ của truyện Tấm Cám, cũng phổ biến ở nhiều dân tộc. Sau ñây là một ít
ví dụ:
Truyện của ñồng bào Thái: Nàng Khao, nàng Đăm, các truyện Ý Ưởi, Ý
Noọng, Ý Đớn, Ý Đăm (Thái), Tua Gia, Tua Nhi (Tày), Gầu Nà, Gầu Rềnh
(Mèo), Ò Pèn, Ò Kín (Nùng) (xem Khảo dị truyện số 154, tập IV) ñều có những
hình tượng giống, chỉ khác ñôi chút về cách kể:
Có hai chị em: chị là Đăm, con riêng dì ghẻ, thì lười, xấu tính, em là Khao,
con vợ cả, thì chăm chỉ hiền lành. Vì việc bắt ếch, Đăm ñã làm cho bố hiểu lầm,
giết vợ cả. Mồ côi mẹ, Khao bị dì ñối xử rất tệ. Cùng nhau ñi bắt cá, Đăm không
bắt ñược gì, nhưng lừa Khao bảo Khao xuống tắm cho sạch bùn, rồi ñánh tráo
giỏ cá. Lần thứ hai bố ñi buôn vắng, Khao khóc nước mắt ñầy niêu ñầy chậu.
Còn Đăm không khóc nhưng lại mấy muối hòa ñầy chum ñầy vại, nói dối với bố
ñó là nước mắt của mình. Bố nếm thấy mặn khen Đăm có hiếu. Nghe lời xúc
xiểm của vợ, bố bỏ Khao vào rừng sâu. Ở ñây Khao gặp mẹ bấy giờ ñã hóa hổ.
Hổ giúp Khao lấy chồng là "tạo" Khun Chương, lập thành bản mường ñông ñúc
giàu có. Đến ñây câu chuyện cũng có chi tiết trồng cây bầu, bầu bò về nhà bố.
Bố lúc này ñói rách, lần theo dây bầu tìm ñến nhà Khao, ñược Khao tiếp ñãi rất
hậu: lên nhà bằng thang vàng thang bạc, ngồi trên ghế mây ghế song, gắp bằng
ñũa ngà ñũa ngọc, và khi về, cưỡi ngựa bằng yên vàng yên bạc với nhiều tặng
vật quý (không có chuyện tặng dì ghẻ thức ăn hóa rắn như truyện Côi, cô gái mồ
côi nói trên).
Đăm thấy Khao giàu có cũng tìm ñến nhà, tuy không bị Khao ñuổi, nhưng
không ñược ñối ñãi tốt: lên nhà bằng thang lau thang sậy, giữa chừng thang gãy,
1
. Theo Phu-cu-ji-rô Oa-cát-su-ki (Fukujiro Wakatsuki). Truyền thuyết Nhật-bản.
