183
ñó thiêu nốt. Người ñầy tớ thương chủ, lại thêm hối hận vì tay mình ñốt chết
người nên cũng nhảy vào lửa chết theo.
Ba vợ chồng sau ñó ñược Diêm vương cho hóa thành ba ông ñầu rau. Còn
người ñầy tớ ñược hóa thành cái dùng ñể chặn ñống nhấm, người ta quen gọi là
thằng Lốc
1
. Trong những bức tranh Táo quân người ta không bao giờ quên về
người ñầy tớ có nghĩa ñứng bên cạnh ba người.
Một truyện thứ tư thấy chép trong Dân Việt-nam (1948):
Người chồng cũ mắc bệnh như bệnh hủi. Chồng khuyên vợ bỏ ñi nhưng người
vợ không nghe. Một hôm vợ ñưa tiền gạo ra cho một người ăn mày, chồng giả
cách vu cho vợ có tình ý với người ñó. Vợ tức mình nhảy xuống sông tự tử
nhưng sau lại ñược người ăn mày kia cứu thoát. Nỗi oan lại càng khó tỏ, người
vợ ñành bỏ ñi theo người cứu mình và lấy anh ta làm chồng.
Người chồng cũ một thân một mình không ai giúp ñỡ, phải ñi hành khất. Tình
cờ một hôm ñến gõ cửa nhà vợ cũ, vợ vô tình ñem tiền gạo ra cho. Thấy vợ, hắn
bỏ chạy rồi ñâm ñầu vào một ñống lửa. Vợ ñuổi theo không cứu kịp cũng nhảy
vào ñể chết theo. Người chồng mới cũng ñuổi theo và nhảy luôn vào lửa khi thấy
vợ chết. Xuống âm phủ họ ñều ñược làm thần Bếp.
Người Cham-pa có truyện Vua bếp trong kết cấu có sự trộn lẫn cốt truyện Sự
tích thần Bếp với cốt truyện Ai mua hành tôi của ta (Số 135, tập III):
Một thầy ñịa lý sắp chết dặn ba ñứa con "khi bố chết ñừng chôn vội, cứ khiêng
xác ñi về phương Nam, hễ nơi nào bố tự ý hạ xuống thì chôn ở ñó". Bố chết, các
con vâng lời, ba ngày vượt ñồi leo núi hết hơi, xác mới rơi trên một tảng ñá.
Không ngờ ñấy là hàm con rồng. Đêm lại rồng lần lượt báo mộng cho ba người
con và xin biếu người thứ nhất một lọ bạc, người thứ hai một là vàng, người thứ
ba một lọ nước thần. Nhưng cả ba nhận của biếu mà không chịu dời mộ. Trong
khi hai anh giàu có thì người em út treo lọ nước lên xà nhà. Như truyện của ta,
người vợ một hôm vô tình lấy xuống ñổ ra tay thấy tay trắng, bèn ñem tắm,
người bỗng ñẹp như tiên, hành và ngò mọc gần chỗ tắm lớn vổng lên lạ thường.
Thấy người vợ của anh ñẹp, vua bắt về cung. Anh chàng nhớ vợ bèn nhổ hành
và ngò làm một gánh tiến kinh, rao: - "Ai mua hành cao năm thước hai, ngò cao
ba thước sáu". Vợ nghe, biết là chồng cũ, gọi vào tình tự. Mấy lần như thế, vua
ngờ vực, dặn lính hễ thấy ai rao như thế là bắt. Khi bắt ñược người chồng, vua
muốn thử vợ, bèn ñổi áo quần cho người bán hành, rồi gánh gánh hành ngò ñi
1
Ở nông thôn ngày xưa chưa có diêm. Thường về buổi chiều người ta thường phải ñổ một mớ
trấu bên cạnh bếp, trên có ñè bằng một hòn ñất nặn theo hình quả cân ñể cho nó cháy âm ỉ tới
sáng, lúc cần thổi lên thành lửa mà dùng. Đống trấu ñó gọi là "ñống nhấm", hòn ñất dùng ñể
ñè gọi là "thằng Lốc".
