182
KHẢO DỊ
Về Sự tích ông ñầu rau hay Sự tích thần Bếp thì có khá nhiều, nội dung chỉ
khác nhau về chi tiết. Một truyện chúng tôi ñã kể trong Lược khảo về thần thoại
Việt-nam, mục "Thần Bếp":
Xưa có hai vợ chồng Trọng Cao và Thị Nhi lấy nhau, ñã lâu mà không có con.
Một hôm vợ chồng cãi nhau, chồng giở thói vũ phu ñánh vợ. Vợ bỏ nhà ra ñi,
sau ñó kết duyên với một người khác tên là Phạm Lang. Về phần Trọng Cao khi
vợ bỏ ñi rồi thì mới thấy hối, bèn cũng bỏ nhà ñi tìm. Tìm mãi không ñược, hết
tiền ăn ñường, ñành phải ăn xin lần hồi.
Một hôm Trọng Cao tình cờ ñến xin tại nhà Phạm Lang. Thị Nhi nhận ra
chồng cũ: nhân chồng mới ñi vắng, ñưa vào thết ñãi, rồi vì sợ chồng mới về bắt
gặp, mới dắt Trọng Cao ra nằm ở một ñống rơm ngoài ñồng. Nhưng nàng không
ngờ rằng chỉ một lúc sau, ñống rơm ấy lại bị Phạm Lang ñốt ñi ñể lấy tro bón
ruộng. Cũng như truyện trên, thấy chồng cũ chết, Thị Nhi cũng nhảy vào lửa
chết theo. Phạm Lang, rồi người ñầy tớ lần lượt xông vào cứu cũng ñều chết nốt.
Họ ñều ñược Ngọc Hoàng cho làm thần Bếp.
Một truyện khác do người Sơn-tây kể:
Có hai vợ chồng nghèo, chồng làm nghề buôn hương, vợ làm ruộng. Chồng
thường xa vợ thi thoảng mới về một lần. Có lúc ông ta ñi suốt năm chỉ gửi tiền
về cho vợ tiêu mà thôi.
Một chuyến chồng ñi biền biệt không tiền nong tin tức gì cả, người vợ chờ mãi
ñến gần mười năm mà vẫn không thấy tăm dạng.
Rồi ñó, người vợ nối duyên với một người khác chuyên nghề săn bắn và làm
ruộng. Người này có nuôi một người ñầy tớ tên là Lốc. Người chồng mới rất yêu
quý vợ.
Một hôm, trong khi chồng mới và ñầy tớ ñi săn vắng thì người chồng cũ ñột
nhiên trở về sau bao nhiêu năm cách biệt. Ông bị giặc bắt lưu lạc trong rừng núi
mãi ñến nay mới trốn thoát ñược. Người vợ chỉ còn biết ôm lấy chồng cũ khóc
than rồi dọn cơm rượu cho ăn. Khi chồng mới sắp về, vợ ñưa chồng cũ ra ngoài
ñống rơm ñể tránh tiếng không hay.
Chủ và tớ ñi săn về ñược một con cầy. Chồng giục vợ ñi sắm mọi thứ ñể làm
một bữa chén. Trong khi người ñàn bà ñi vắng thì người ñầy tớ ñốt ñống rơm ñể
thui con cầy. Lửa vô tình ñã ñốt chết người bán hương ñang lúc ngủ say.
Giữa lúc ñó thì vợ về. Thấy thế, nàng rất ñau ñớn, tự coi như mình phạm tội
giết chồng cũ. vội nhảy vào ñống lửa. Người chồng mới thương vợ ñâm ñầu vào
