184
rao. Không ngờ vua bị lính bắt. Kết cục khác với truyện Ai mua hành tôi của ta
là anh hàng hành ñang mặc áo của vua liền ra lệnh ñốt chết nhà vua trong bộ áo
hàng hành, Hoàng hậu tưởng là vua giết mất chồng cũ nên nhảy vào lửa chết
theo. Anh hàng hành thấy vậy cũng nhảy vào lửa chết nốt. Về sau họ ñược
phong làm vua Bếp
1
.
Người Quảng-ñông (Trung-quốc) cũng thờ thần Bếp, và cũng cúng thần vào
ngày 23 tháng Chạp âm lịch. Họ có nhiều truyện thần Bếp khác với truyện của
ta.
Sau ñây là một truyện phần nào gần truyện của ta ở một vài tình tiết:
Xưa có Trương Lang lấy vợ là Đinh Hương. Chồng bỏ ñi buôn xa không có tin
về. Vợ ở nhà chăm nom bố mẹ chồng rất hiếu thảo. Sau mười năm, bố mẹ chồng
lần lượt chết cả mà chồng vẫn không thấy về.
Đột nhiên một hôm chồng trở về với nhiều của cải. Vợ không ngờ chồng về
ñến nhà là viết tờ ly dị. Hắn cho vợ một cỗ xe, một con bò rồi ñuổi ñi. Vợ gạt
nước mắt ra ñi không biết về ñâu vì bố mẹ thân thích chẳng còn ai; mới bảo bò: -
"Bò ơi! Mày ñi ñến ñâu tao sẽ theo mày tới ñó". Bò ñi mãi, ñưa ñến nhà một bà
lão. Bà lão thấy Đinh Hương tốt nết, bên hỏi cho con trai làm vợ. Hai vợ chồng
rất tương ñắc.
Trương Lang sau khi ñuổi Đinh Hương, lấy vợ khác. Không may một hôm nhà
cháy, của cải không còn lại tí gì, hơn nữa mắt lại bị lòa, ñành phải ñi ăn xin.
Tình cờ một hôm vào ngày 23 tháng Chạp, hắn ñến nhà Đinh Hương. Người
ta cho hắn một bát cơm. Ăn hết, hắn xin bát thứ hai, thứ ba. Lần thứ ba Đinh
Hương nghe tiếng quen quen, nhìn ra mới biết là chồng cũ, liền ñưa cho một bát
miến, nhưng hữu ý bỏ cái trâm cài ñầu của mình vào ñáy bát. Trương Lang ăn
ñến ñó tưởng là miếng bã ñậu quẳng ñi rồi xin bát khác. Đinh Hương mới lên
tiếng cho hắn biết mình là ai.
Trương Lang hổ thẹn lăn ra chết. Sau ñó, Ngọc Hoàng thấy hắn là người cùng
họ với mình bèn phong cho làm Táo vương. Người ta nể Ngọc Hoàng ñành phải
cúng hắn, nhưng họ lấy lẽ rằng hắn chết sau khi ăn bát miến của Đinh Hương
nên ñến ngày ñó chỉ cúng có mỗi một bát miến
2
.
Một truyện của người miền Nam Ấn-ñộ về mặt hình tượng có thể xếp gần với
truyện của ta:
Có hai người Sô-ma-ray-ia và Bi-ma-ray-ia trở thành bạn chí thiết, tuy họ chưa
bao giờ ñến nhà nhau. Một hôm Bi-ma-ray-ia thấy vợ bạn (nhưng không biết là
vợ bạn) ñẹp, mới tha thiết nhờ bạn giúp cho mình ñược sống một ñêm với người
1
Theo Vũ Lang. Cổ tích Chàm và cổ tích Việt-nam Văn hóa Á châu, số 16 (1959).
2
Theo tạp chí Dân gian văn học (Trung-quốc) (2-1957).
