237
tựa lại bị người ta lập mưu cướp hết của cải và ñem tôi ñi bán cho thuyền buôn.
Tôi không ở yên một nơi nào; nay ñây mai ñó, cuối cùng ñến ñây gặp anh...
Sau lưng người vợ, nét mặt của chồng từng lúc mỗi biến sắc khi biết là lấy
nhầm phải em ruột. Lòng người chồng càng bị vò xé vì tin cha mẹ, tin quê quán
do vợ nói ra. Nhưng chồng vẫn cố ngăn cảm xúc của mình, gói kín sự bí mật ñau
lòng ñó lại, không cho vợ biết.
Qua mấy ngày sau, sóng gió yên lặng. Nhưng lòng người ñàn ông thì không
thể nào yên lặng ñược nữa. Như thường lệ, hắn lại chở lưới ra biển ñể ñánh cá.
Nhưng lần này một ñi không bao giờ trở lại.
Người vợ ở nhà trông ñợi chồng ngày một mỏi mòn. Tại sao sau khi ñánh cá
xong, giữa lúc ñêm tối, mọi người ñều cho thuyền trở về ñất liền, thì chồng mình
lại dong buồm ñi biệt. Mà chồng mình là người chí thú làm ăn và rất thương con
mến vợ. Thật là khó hiểu. Mỗi chiều, nàng lại bồng con trèo lên hòn núi ở cửa
biển, con mắt ñăm ñăm nhìn về phía chân trời mù mịt.
Ba tuần trăng qua. Rồi sáu... rồi chín tuần trăng. Tuy nước mắt bây giờ ñã khô
kiệt, nhưng người ñàn bà vẫn không quên trèo núi trông chồng. Cái hình bóng ấy
ñối với dân làng thành ra quen thuộc. Về sau cả hai mẹ con ñều hóa ra ñá, trở
thành hình bóng quen thuộc vĩnh viễn. Hòn ñá ấy ngày nay vẫn còn trên ñỉnh núi
ở bên cửa biển Đề-di, thuộc huyện Phù-cát, tỉnh Bình-ñịnh. Người ta vẫn gọi là
ñá Trông-chồng hay là ñá Vọng-phu
1
.
KHẢO DỊ
Loại truyện "ñá Vọng-phu", hay nói một cách khác những truyện có ñề tài anh
em ruột lấy nhầm phải nhau thành vợ chồng, trong dân gian có khá nhiều, truyện
này khác với truyện kia một ít chi tiết. Điều cần ñể ý là ở Việt-nam những núi ñá
có hình người dắt con hay bồng con mang tên là ñá Vọng-phu, thì ngoài Bình-
ñịnh ra còn có Lạng-sơn và Thanh-hóa
2
. Mỗi vùng ñất có truyện lưu truyền:
1
Theo lời kể của người Bình-ñịnh.
2
Ngày nay nơi ñá Vọng-phu (Nai Krao Chao Phò) ở bờ biển Cà-ná (Nam Ninh-thuận) dân ñịa
phương cũng có lưu truyền một truyện của ñồng bào Cham-pa. Truyện Cô Krao Chao Phò
của Cham-pa giống hệt với truyện Việt-nam vừa kể ở trên, chỉ có khác ở ñây người anh không
phải vô tình làm văng dao vào ñầu em gái trong khi chặt mía mà là hữu ý ñánh vào ñầu em về
việc giành nhau miếng bánh; và hai vợ chồng là dân buôn không phải dân chài (Theo Vũ
Lang, ñã dẫn, số 15, 1959).
Riêng núi Vọng phu (?) (La mère et l'enfant) ở Khánh-hòa thì ñồng bào Ê-ñê có một truyện cổ
tích ñặc biệt khác truyện của ta. Đại khái là:
