320
Truyện này rõ ràng ñã ñược nhà nho tô ñiểm ñể ñề cao "thiên mệnh", ñề cao
"thuyết dòng giống" nhưng vẫn không xóa mờ ñược tính chất dân gian của nó.
Chúng tôi kể vào ñây ñể bạn ñọc tiện so sánh với những truyện khác như Vua
Heo (số 104, tập III),... Về ñoạn ñội nón sắt cưỡi thuyền rồng có sách kể là ñội
nón sắt ñi kiệu: "Chổm ñội chảo lên ñầu che mưa, ñến nhà hàng bị chó ñuổi phải
chạy lên cối xay ngồi"
1
.
Đoạn cuối có lẽ mượn lại một mô-típ của thần thoại hoặc anh hùng ca thời cổ:
mô-típ kéo mặt trời lùi lại. Có phần tương tự với truyện Anh hùng Ghi-ông của
ñồng bào Ba-na (Bahnar): Ghi-ông cùng em là Ghi-ơ luôn luôn là kẻ chiến thắng
trong các cuộc ñọ sức với các lực sĩ khác. Mọi người ñều phải hàng phục họ.
Một hôm Ghi-ông lên trời ñánh Thần Sét và làm cho Thần Sét bị thương. Hôm
khác, Ghi-ông ñến xứ sở của Đam Da-rai bắt lấy vợ của y ñem về. Đam Da-rai
ñuổi theo ñòi Ghi-ông bồi thường nhưng y chỉ nhận ñược những lời chửi rủa.
Cuộc giao chiến bèn nổ ra lúc mặt trời mọc với một khí thế rất dữ dội. Ghi-ông
càng ñánh càng khỏe làm cho Đam Da-rai có phần suy nhược. Nhưng lúc ấy trời
ñã sắp tối mà anh chàng vẫn chưa kết liễu ñược trận thắng. Ghi-ông bèn nhảy
lên trời gọi tất cả các thần kéo lùi mặt trời trở lại thành buổi trưa ñể cho hắn
ñánh nốt. Mặt trời quả ñược kéo lên, mặt ñất ñang tối tự nhiên lại sáng. Ghi-ông
hạ ñược ñối phương, chiếm ñược người ñẹp. Đam Da-rai ngã xuống chiến
trường sau thành một ngôi sao, ngày nay còn gọi là sao Đam Da-rai
2
.
Trung-quốc cũng có một truyện thuộc kiểu truyện Anh hùng Ghi-ông: Lỗ
Dương Công ñem quân ñánh nhau với quân nước Hàn, nhưng chưa phân thắng
phụ. Trời ñã chiều, ông không muốn bỏ dở trận ñánh. Bèn giơ ngọn giáo vẫy
mặt trời lên. Mặt trời quả vâng theo lời lùi lại ba xá (mỗi xá là 30 dặm, tức là 90
dặm) cho ông kết liễu trận thắng
3
.
Xem thêm truyện Người học trò với 3 con quỷ (số 131), tập III.
Về tình tiết Chổm ñày Mụ Thiện, ở truyện Trạng Hiền (số 81), truyện Lý Thái
Tổ (của ta), truyện Minh Thái Tổ (của Trung-quốc) ñều có, tuy ñối tượng bị ñày
có thay ñổi: truyện Trạng Hiền thì ñày Phật, truyện Lý Thái Tổ ñày Hộ pháp,
truyện Minh Thái Tổ ñày Già Lam.
4
1
Chúa Chổm tân truyện.
2
Theo lời kể của ñồng bào Ba-na.
3
Theo Hoài Nam tử.
4
Theo Sơn cư tạp thuật.
